Podobizna białego baranka z czerwoną chorągiewką i złotym lub białym krzyżem znana jest nam od dziecka. Przywykliśmy do tego, ale czy wiemy, co ów baranek symbolizuje i dlaczego właśnie to on, a nie inne zwierzę, trafił do tradycji wielkanocnej? Zajączek też ma mocną pozycję, ale raczej w kontekście zabawy, dekoracji, podczas, gdy baranka święcimy i włączamy do elementów religijnej obyczajowości.
Baranek jest ważnym symbolem dla chrześcijan, ponieważ oznacza ofiarę, odkupienie grzeszników i przezwyciężenie zła. Nawiązuje do Chrystusa, który oddał swoje życie za ludzi, a zmartwychwstając, odniósł zwycięstwo nad grzechem i śmiercią. Baranek to triumf życia nad śmiercią.
Testamentowe wskazówki
Symbol baranka towarzyszy chrześcijanom od wieków. Mówi o nim Stary i Nowy Testament, a figurka baranka w Polsce jest integralnym elementem święconki od XVII w. i do dziś ma ona przypominać, że w świętach nie chodzi o samo biesiadowanie, tylko przypomnienie ważnej prawdy o tym, że Jezus umarł na krzyżu i zmartwychwstał. To dlatego baranek zajmuje honorowe miejsce na wielkanocnym stole.
Dlaczego to zwierzę?
W wielu kulturach od tysięcy lat baranek jest zwierzęciem ofiarnym, ponieważ uznawany jest za symbol niewinności, prostoty i cierpliwości, gdyż z pokorą znosi strzyżenie i śmierć, często ofiarną. Dawniej odgrywał rolę mediatora pomiędzy światem ludzkim i boskim. Baranki i jagnięta składano w ofierze – Fenicjanie, Rzymianie i Grecy składali je w ofierze swoim bóstwom, by przywołać siły witalne, gdyż baranek jest także symbolem płodności. Żydzi także ofiarowywali Jahwe baranki i jagnięta, jako codzienną ofiarę, która była dopełnieniem modlitw, zwłaszcza w dni świąteczne i szabat.
Paschalna ofiara
Szczególne znaczenie posiadał baranek paschalny upamiętniający kres niewoli egipskiej. Według bożego nakazu mięso paschalnego baranka Żydzi mieli spożyć w podróżnym stroju, w pośpiechu i na stojąco, w noc rozpoczęcia wędrówki do Ziemi Obiecanej. Krew baranka na drzwiach żydowskich domostw miała chronić ich mieszkańców przed Aniołem Śmierci. Ten rytuał jest do dziś najważniejszym elementem corocznych obchodów Paschy, które upamiętniają to starotestamentowe wydarzenie.
Atrybut świętych
Mało kto zauważa, że baranek towarzyszył też niektórym świętym. Warto wymienić choćby św. Jana Chrzciciela, św. Franciszka z Asyżu czy św. Agnieszkę – to właśnie w dniu tej świętej, czyli 21 stycznia, co roku w rzymskiej bazylice jej imienia święcone są dwa baranki, a następnie składane w ofierze papieżowi. Z ich wełny tkane są potem papieskie pasy liturgiczne. Jeśli chodzi o św. Franciszka, był miłośnikiem wszystkich zwierząt i pokazywał, jak należy kochać i szanować przyrodę.
Rodzaje figurek
Dawniej baranki przygotowywano głównie z produktów spożywczych: z masła, sera i ciasta. Nie było plastikowych baranków. Najczęściej posiadano te pieczone. Gotowe posypywano cukrem lub polewano lukrem. Pyszczki i oczy gospodynie robiły ze smażonych w cukrze jagód lub po prostu z owoców jałowca. Wieloletnią tradycję mają także baranki z cukru lub masy marcepanowej. Stoły co bogatszych mieszczan i arystokracji zdobiły fajansowe i porcelanowe baranki, a czasem i srebrne lub złote, ozdabiane szlachetnymi kamieniami. Obecnie najpopularniejszy jest baranek z cukru, ciasta lub wosku, umieszczony w doniczce z młodym zbożem lub w wysianej na talerzyk rzeżusze. Dla chętnych dostępne są w sprzedaży foremki do robienia baranków.
Halina Kossak
