Nieudane próby scalenia Narodowej Organizacji Wojskowej (NOW) ze strukturami Związku Walki Zbrojnej – Armii Krajowej (ZWZ–AK) doprowadziły do utworzenia 20 września 1942 roku Narodowych Sił Zbrojnych.
W skład tej konspiracyjnej formacji o charakterze militarnym weszli członkowie Związku Jaszczurczego oraz część oddziałów NOW, które nie podporządkowały się decyzji władz Stronnictwa Narodowego (SN) i nie połączyły się z AK. Oprócz nich NSZ tworzyły osoby z wielu mniejszych środowisk narodowych, m.in. z Polskiego Obozu Narodowo-Syndykalistycznego, Narodowo-Ludowej Organizacji Walki czy Konfederacji Zbrojnej.
Oddziały NSZ w kontaktach politycznych z innymi organizacjami konspiracyjnymi były reprezentowane przez Tymczasową Narodową Radę Polityczną (TNRP). Tworzyło ją 40 osób, a funkcję sekretarza generalnego pełnił Zbigniew Stypułkowski. Przywódcy NSZ uznawali legalność Polskiego Rządu na Wychodźstwie, jednak wyraźnie sprzeciwiali się monopolizacji polskiego podziemia przez Delegaturę Rządu Rzeczypospolitej na Kraj oraz Armię Krajową.
Początkowo NSZ podjęły walkę z Niemcami, jednak w końcu 1943 roku, widząc nieuchronny upadek III Rzeszy, dowództwo organizacji przeorientowało swoją strategię działania i za głównego wroga polskiej państwowości zaczęło uważać ZSRR. Podjęta decyzja miała w późniejszym czasie zaowocować licznymi akcjami zbrojnymi przeciwko Armii Czerwonej i utożsamianej z polskimi komunistami Armii Ludowej (AL).
Po wkroczeniu na terytorium Polski wojsk sowieckich, w sierpniu 1944 roku, oddziały NSZ dokonały koncentracji w rejonie Kielc, gdzie powstała Brygada Świętokrzyska. W 1945 r. jednostka ta, dowodzona przez płk. Antoniego Szackiego „Bohuna”, wycofała się na Zachód podążając za ustępującą pola armią niemiecką, i w Czechach połączyła się z amerykańską 3 Armią gen. George’a Pattona, wyzwalając wcześniej hitlerowski obóz koncentracyjny dla kobiet w Holýšovie.
Wobec faktu, że komuniści wchodzący w skład Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego (PKWN) nie uznali legalności funkcjonowania SN, pozostałe na terytorium kraju zgrupowania NSZ podjęły walkę ze wspomaganymi przez ZSRR organami powstającej właśnie Polski Ludowej. Na początku 1947 roku po fali masowych aresztowań organizacja została rozbita, a jej przywódców, w tym ostatniego komendanta NSZ ppor. Stanisława Kasznicę, skazano w procesie pokazowym na karę śmierci.
Paweł Cichocki
muzhp.pl
