Autorów najciekawszych inicjatyw historycznych – wystaw, wydarzeń i przedsięwzięć edukacyjnych zrealizowanych w roku 2021 – uhonorowano podczas niedzielnej gali zorganizowanej przez Muzeum Historii Polski w Sali Koncertowej Państwowej Szkoły Muzycznej w Warszawie.
„Bez rozumienia historii nie rozumiemy tego, co dzieje się dzisiaj. Dlatego tak ogromne znaczenie ma to, co robią instytucje, stowarzyszenia, muzea, które zajmują się jej popularyzowaniem” – powiedział dyrektor Muzeum Historii Polski Robert Kostro. Dodał, że celem konkursu organizowanego przez MHP jest docenianie tych, którzy poświęcają swój czas i energię na promowanie historii. „Wszystkie projekty biorące udział w konkursie to najlepsze z tych, które promowały historię w ubiegłym roku” – powiedział. Dyrektor Kostro zapowiedział, iż kolejna gala konkursu zostanie zorganizowana w auli budowanej obecnie siedziby muzeum na Cytadeli w Warszawie.
Wydarzenie Historyczne Roku jest jednym z największych tego rodzaju konkursów w Polsce. W 15. edycji tego plebiscytu zgłoszono blisko 200 przedsięwzięć, z których jury pod przewodnictwem prof. Jolanty Choińskiej-Miki wybrało 15. Wyboru dokonali także: Wojciech Duch (redaktor naczelny portalu historia.org.pl), Piotr Legutko (dyrektor TVP Historia), dr Marek Mutor (dyrektor Centrum Historii Zajezdnia we Wrocławiu), Barbara Schabowska (dyrektor Instytutu Adama Mickiewicza), Gabriela Sierocińska-Dec (kierownik działu edukacyjnego Muzeum Historii Polski). Zwycięzców wyłoniono w głosowaniu internetowym. Prof. Jolanta Choińska-Mika podkreśliła, że konkurs jest dowodem na to, że polskie instytucje kultury mają doskonałe pomysły na promowanie historii i realizują „misję kształtowania świadomości historycznej”. „Wszystkie instytucje biorące udział w konkursie pokazały, że prowadzą dialog ze społeczeństwem. Dzięki temu historia będzie zawsze żywa” – podsumowała prof. Choińska-Mika.
Pierwsze miejsce w kategorii „Wystawa” przypadło ekspozycji „Miasto-Moda-Maszyna” zorganizowanej przez Centralne Muzeum Włókiennictwa w Łodzi. Otwarta w zeszłym roku wystawa powstała na trzech kondygnacjach słynnej Białej Fabryki. Wyeksponowanych zostało blisko 400 obiektów związanych z historią wielkoprzemysłowej Łodzi w XIX i XX wieku.
W finale plebiscytu na najlepszą wystawę znalazły się też ekspozycje: „4 x nowoczesność. Polskie Style Narodowe 1890−1918” (Muzeum Narodowe w Krakowie), „Wrocław pamięta – stan wojenny we Wrocławiu” (Ośrodek Pamięć i Przyszłość/Centrum Historii Zajezdnia), „Wszystkie arrasy króla. Powroty 2021−1961−1921” (Zamek Królewski na Wawelu), otwarcie wystawy stałej „Kraków od początku, bez końca” w Pałacu Krzysztofory.
W kategorii „Wydarzenie” pierwsze miejsce zajęło otwarcie Centrum Szyfrów Enigma w Poznaniu (CSE). Placówka prezentująca historię sukcesu polskich kryptologów mieści się w gmachu Collegium Martineum. Przed wojną w tym miejscu znajdowała się filia Biura Szyfrów Sztabu Generalnego Wojska Polskiego. Pracowali w niej Marian Rejewski, Jerzy Różycki i Henryk Zygalski – wybitni matematycy, którzy złamali kod niemieckiej maszyny szyfrującej. W CSE można zobaczyć m.in. oryginalną niemiecką „Enigmę”.
W kategorii „Wydarzenie” finałowe nominacje zdobyły także: otwarcie zrewitalizowanego Zamku Krzyżackiego w Szczytnie, „Sub una campana/ Pod jednym dzwonem (jubileusz pół tysiąca lat dzwonu „Zygmunt”), otwarcie białostockiego Muzeum Pamięci Sybiru i otwarcie Muzeum Stanisława Wyspiańskiego w Krakowie.
Za najlepsze wydarzenie edukacyjne internauci uznali „Baśniowe pogranicze. W krainie legend polskich i słowackich” organizowane przez Urząd Miasta Rzeszowa. Celem jego organizatorów było ożywienie pamięci o baśniach ludowych pogranicza obu krajów. W ramach projektu organizowano spotkania online z gawędziarzami, warsztaty wrażeniowo-sensoryczne, warsztaty ilustratorskie i tworzenia animacji poklatkowych.
W gronie finalistów kategorii „Edukacja i multimedia” znalazły się inicjatywy: „Z Sierakowa pod Chocim. W 400. rocznicę zwycięstwa” (Muzeum Zamek Opalińskich w Sierakowie), „Tajna misja Mazurów” (Stowarzyszenie Społeczno-Kulturalne „Pojezierze”), wielkoformatowa gra planszowa „Gas Age − Epoka Gazu” (Muzeum Gazownictwa w Paczkowie) oraz Akademia Witolda Pileckiego (Instytut Solidarności i Męstwa im. Witolda Pileckiego).
Specjalną nagrodę przyznano Polakom z Kazachstanu, którzy zorganizowali konkurs historyczny „Artefakty z szafy – historia o moich przodkach ukryta w przedmiotach”, którego celem jest podtrzymanie pamięci o polskich zesłańcach. Jak powiedział dyrektor Robert Kostro, celem ustanowienia tej kategorii jest docenienie Polaków zamieszkałych poza granicami kraju, którzy pielęgnują pamięć o kraju swoich przodków.
Plebiscyt Wydarzenie Historyczne Roku jest organizowany przez Muzeum Historii Polski we współpracy z portalem historia.org.pl. Od początku istnienia Plebiscytu zgłoszono około 2000 przedsięwzięć, a w internetowym głosowaniu wzięło udział łącznie ponad 50 tys. internautów. Plebiscyt został objęty honorowym patronatem ministra kultury i dziedzictwa narodowego prof. Piotra Glińskiego.
Michał Szukała/PAP
