Pasjonaci mogą je podziwiać bez końca, niedoceniający – okładać kpiną, zniżając tę sztukę do niskiej, wiejskiej zabawy. Niezależnie od gustu, każdy przyznać powinien, że ranga tańców wywodzących się z tradycji ludu jest duża, to dziedzina pełna historii, kolorytu, dynamiki, radości. Odzwierciedla dzieje kultur różnych rejonów kraju.
Tańce ludowe dały początek tańcom narodowym. W trakcie rozwoju historycznego zmieniał się ich charakter, ale zachowały cechy typowe dla regionu, z którego się wywodzą. Pierwsze informacje o ich istnieniu zawarte w zachowanych nutach, pamiętnikach, kronikach sięgają wieku XV, a nawet wcześniej. W czołówce tańców najbardziej charakterystycznych dla Polski są: krakowiak, polka, polonez, mazur, oberek i kujawiak. Ponadto jest szereg mniej znanych tańców ludowych, które w większości odeszły w zapomnienie.
Krakowiak
Uważany jest za najstarszy taniec narodowy, bowiem znany był już i tańczony w czasach Władysława Jagiełły, a w XVI i XVII wieku zyskał niezwykłą popularność wśród szlachty. To żywy taniec z okolic Krakowa, wykonywany w parach. Utwory muzyczne oparte na ludowym krakowiaku stworzyli, m.in. Fryderyk Chopin – Krakowiak op. 14 na fortepian i orkiestrę (1828), Ignacy Paderewski – Krakowiak fantastyczny, Karol Szymanowski – Krakowiak na fortepian.
Polka
Szybki, żywy, skoczny i radosny taniec, rozpowszechniony na całym świecie. Wbrew nazwie powstał u naszych południowych sąsiadów, a nie nad Wisłą. Wywodzi się z Czech, a wskazuje na to między innymi jego nazwa wywodząca się z czeskiego słowa pulka, czyli półkole, półkrok. Słowo to odnosi się do charakterystycznego kroku tańca, który jest bardzo szybki, żywy, skoczny i radosny. Polka jest tańcem wirowym, tańczonym w parze, po obwodzie koła i w zasadzie nieposiadającym żadnych figur.
Oberek
Ten taniec zwany jest też obertasem, obyrtanym, zawijaczem. To najszybszy z tańców narodowych. Pierwsze wzmianki o „obertasie” pochodzą z wieku XVII. Oberek jest niewątpliwie najbardziej żywiołowy z tańców. Jego nazwa wywodzi się od obracania (obertania) i sugeruje sposób, w jaki się go wykonuje. Pary wirują po linii koła, pokonując przestrzeń wokół siebie. Oprócz energicznych obrotów, charakterystyczne dla oberka są także przytupy i zmiana partnerów w trakcie tańca. Temu tańcowi często towarzyszyły przyśpiewki i okrzyki.
Kujawiak
Wywodzi się z kujawskich obrzędów weselnych. Jego nazwa po raz pierwszy pojawiła się w 1827 roku. Ludowe nazwy tego tańca to śpiący i kolebany. Kroki taneczne oparte są głównie na łagodnym chodzie i obrotach, jedynie muzyczne akcenty na koniec frazy podkreślane są przez mocniejsze przytupywania. Melodia tego tańca odzwierciedla ponoć kujawski krajobraz – szeroki i spokojny. Ruchy taneczne są wolne, posuwiste, pary spokojnie się obracają i lekko kołyszą. Najstarsze opracowanie kujawiaka pochodzi z ok. 1830 r. Znane są opracowania, m.in. Henryka Wieniawskiego.
Mazur
To taniec w żywym tempie. Jego nazwa pochodzi od regionu Mazowsze, w którym od dawna na wsi tańczono na wiejskich zabawach mazurki. Łączy go podobieństwo z mazurkiem i oberkiem. Mężczyzna prowadzący w mazurze to wodzirej. W zależności od wielkości sali mazura tańczy się z odpowiednim zestawem figur, o nazwach okrężna, namiotowa, łańcuchowa, arkadowa. Utwory wykorzystujące charakterystyczne cechy mazura komponowali, m.in.: Stanisław Moniuszko – mazur z opery „Halka”, mazur z opery „Straszny dwór”, Fryderyk Chopin, Aleksander Zarzycki.
Polonez
Wiekiem jest zbliżony do krakowiaka. Pochodzi od tańca zwanego chmielowym. W zależności od regionu znany był jako: chodzony, pieszy, starodawny, łażony, mijany, dreptany, wolny, okrągły, powolny, gęsi, wielki lub po prostu taniec polski. Tańczony był przez lud wiejski i drobną szlachtę w czasie wesel, podczas oczepin. Z czasem przyjął się również na dworach, początkowo jako forma parady szlachty przed królem. A około XVII w. stał się reprezentacyjnym tańcem narodowym. Polonez to taniec dostojny i powolny.
Halina Kossak
