Pod koniec 2020 roku Stowarzyszenie Wspólnota Polska oraz Kongres Oświaty Polonijnej opracowali i opublikowali raport na temat kondycji polonijnej oświaty w dobie pandemii Covid-19. Analiza powstała w oparciu o wyniki badań ankietowych przeprowadzonych on-line na przełomie listopada i grudnia 2020 roku oraz prezentacje przedstawicieli polonijnych środowisk edukacyjnych z 21 krajów, w tym Stanów Zjednoczonych.
Z ankiet przeprowadzonych wśród dyrektorów szkół wynika, że ponad połowa badanych szkół podczas pandemii realizowała naukę stacjonarnie, jednocześnie jednak około połowa szkół pracowała on-line. Oznacza to, że czasem szkoły podejmowały pracę posługując się obiema formami pracy z uczniami.
„Największym wyzwaniem było prowadzenie zajęć lekcyjnych w formule zdalnej, a w związku z tym konieczność zapewnienia odpowiedniego sprzętu, oprogramowania, nowej organizacji pracy oraz uzupełniania kompetencji cyfrowych przez nauczycieli i uczniów, a niejednokrotnie również rodziców” – czytamy w raporcie „Kondycja oświaty polonijnej. Stan i potrzeby w warunkach epidemii”.
Polonijne szkoły doświadczyły niestety również problemów finansowych, a w wielu spadła liczba uczniów (porównanie liczby uczniów z listopada 2019 i listopada 2020 roku pokazało, że jest ich mniej o 10 proc.). Ale jak podkreślono w raporcie, „mimo trudnych warunków i problemów, w tym finansowych, zdecydowana większość szkół nie zaprzestała pracy”. Niepokojące jest to, że od zamknięcia dokonanego na początku pandemii do tej pory 5 proc. szkół w ogóle nie podjęło pracy.
Wśród najczęstszych przyczyn zaprzestania lub zawieszenia lekcji przedstawiciele placówek polonijnych wymienili: brak odpowiedniej liczby uczniów (aż 3/4 szkół), brak kadry nauczycielskiej (ponad 1/2 szkół), brak lub utrata lokalu (1/2 szkół), brak płynności finansowej (48 proc. szkół) oraz brak lidera (44 proc. szkół).
Co ciekawe, we Francji nie można prowadzić nauczana z użyciem kamerek internetowych z uwagi na przepisy antyterrorystyczne. Z kolei szkoły w Kazachstanie borykają się z brakiem sprzętu komputerowego oraz dostępności szybkiego internetu umożliwiającego efektywną pracę zdalną.
Spadek liczby szkół dotyczy również Stanów Zjednoczonych, w których, jak podaje jedna z przedstawicielek organizacji polonijnej, „w poprzednim roku szkolnym mieliśmy w okolicach Chicago 45 szkół, dziś istnieje 40”. W przypadku oświaty polonijnej w USA warto podkreślić, że tamtejsza Centrala Polskich Szkół Dokształcających wykupiła dla szkół platformę do komunikacji Zoom oraz zorganizowała szkolenia dla dyrektorów i nauczycieli.
Słowa uznania otrzymał też Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli Stowarzyszenia Wspólnota Polska, który zaoferował pakiet szkoleń i materiałów wspomagających nauczycieli w realizowaniu zajęć on-line, a także pomoc doradczą i warsztaty psychologiczne.
„Z badania ankietowego wynika, że nieco ponad 1/4 szkół otrzymała pomoc finansową od instytucji i organizacji z Polski, natomiast aż 29 proc. nie otrzymało żadnej pomocy z zewnątrz” – czytamy w raporcie. Były również placówki, którym finansowo pomogły instytucje kraju zamieszkania. Część szkół skorzystała z pomocy rzeczowej, np. zakupu podręczników, lub usługowej, np. redukcji opłat czynszowych, bezpłatnie udostępnianego lokalu, możliwości korzystania ze sprzętu komputerowego czy internetu.
„Najbardziej oczekiwaną formą pomocy w przyszłości od polskich władz jest wsparcie finansowe na pokrycie wynagrodzenia nauczycieli – oczekuje tego niemal 3/4 placówek biorących udział w badaniu ankietowym. Ponad połowa szkół chciałaby otrzymać podręczniki dla uczniów oraz wsparcie finansowe na zakup środków metodycznych dla nauczycieli” – czytamy w raporcie. Niemal połowa chętnie skorzysta też ze szkoleń on-line dla nauczycieli, a 44 proc. placówek chciałoby otrzymać wsparcie metodyczne i doradcze dla nauczycieli w formie szkoleń stacjonarnych.
Przedstawiciele polonijnej oświaty wskazują również na potrzebę wsparcia ich w ponoszeniu kosztów finansowania administracji, zakupu lektur czy pomocy w zorganizowaniu warsztatów dla rodziców. Wśród postulatów pojawił się również pomysł stworzenia portalu tematycznego dedykowanego oświacie polonijnej, który gromadziłby wartościowe materiały dydaktyczne dla zdalnego nauczania.
„Oświata polonijna mocno ucierpiała w wyniku pandemii, a problemy, z którymi się do tej pory borykała, takie jak brak stabilności finansowej szkół i organizacji je prowadzących, zmniejszająca się liczba uczniów czy braki w kadrze nauczycielskiej, jeszcze się nasiliły. Problemy te mają charakter powszechny i rzutują na cały obraz oświaty polonijnej. Potrzebne jest zatem wsparcie o charakterze systemowym i regularnym” – czytamy w rekomendacjach raportu przygotowanego przez Stowarzyszenie Wspólnota Polska oraz Kongres Oświaty Polonijnej.
Arkadiusz Rogowski
