czwartek, 28 marca, 2024
Strona głównaDziałyZwyczajeKolędy i pastorałki, czyli tradycja bożonarodzeniowych pieśni

Kolędy i pastorałki, czyli tradycja bożonarodzeniowych pieśni

Są jednym ze stałych elementów kojarzących się z Bożym Narodzeniem. Wprowadzają jego niepowtarzalny świąteczny klimat. Równocześnie są też ważną częścią polskiej kultury – ponoć w żadnym innym kraju nie cieszą się taką popularnością! Mowa oczywiście o kolędach. Te bożonarodzeniowe pieśni kryją w swojej historii niejedną ciekawostkę. Oto część z nich!

Fot. pixabay.com

Z historii…

Na przestrzeni wieków istnienia kolęd zmieniały one nie tylko swoją funkcję, ale i nazwę. Pierwotnie wywodziła się ona do łacińskiego słowa „calendae” , oznaczającego pierwszy dzień miesiąca, a w krajach słowiańskich pierwszy dzień roku. W tym konkretnym przypadku pieśni wiązały się z pierwszym miesiącem nowego roku, który z kolei był przyczynkiem do składania sobie życzeń i obdarowywania się. Z tego połączenia powstały kolędy, czyli pieśni noworoczne, na których treść składały się życzenia pomyślności i urodzaju na kolejne miesiące. Z biegiem czasu zmieniał się nie tylko ich charakter, ale i treść – uderzała ona w coraz bardziej religijne tony, a z czasem zaczęła podlegać także unarodowieniu. Kolędy dopiero w XIX wieku z pieśni noworocznych stały się bożonarodzeniowymi. Autorstwo pierwszej z nich przypisuje się wg tradycji świętemu Franciszkowi z Asyżu. Miała być śpiewana w zorganizowanej przez niego szopce.

Kolędy w Polsce

W Polsce popularność kolędy zaczęły zdobywać w XVII i XVIII wieku. To właśnie wtedy zaczęły powstawać utwory tego typu pisane w ojczystym języku, a nie głównie tłumaczone z łaciny. Do dziś w polskiej tradycji funkcjonuje ponad 500 kolęd i pastorałek – będących świeckimi odpowiednikami pieśni bożonarodzeniowych. Część z nich, razem z najstarszymi przedstawicielkami gatunku, została włączona do pierwszego zbioru utworów tego typu – „Pastorałki i kolędy z melodiami, czyli piosnki wesołe ludu w czasie świąt Bożego Narodzenia po domach śpiewane”. Został on wydany już w 1843 roku i jest dziełem księdza Michała Mioduszewskiego. Z kolei najstarszą znaną dziś polską kolędą jest utwór „Zdrów bądź, Królu Anielski” pochodzący już z 1424 roku. Został on zapisany w kazaniu Jana Szczekny.

Rozkwit popularności kolęd w XVII i XVIII wieku przyniósł nie tylko wiele nowych utworów, ale i tych najpiękniejszych, najbardziej zakorzenionych w polskiej tradycji. Na ich długiej liście znaleźć można takie pieśni, jak: „W żłobie leży” autorstwa Piotr Skargi, a także „Bóg się rodzi” Franciszka Karpińskiego. W panteonie najważniejszych twórców polskich kolęd znajdują się także między innymi Andrzej Morsztyn i Mikołaj Sęp Szarzyński.

Kolędujmy Dzieciątku!

Polska tradycja bożonarodzeniowa obfituje w kolędy i pastorałki. Ponoć ich zbiór jest jednym z najbogatszych. Wiele z nich bazuje na tradycyjnych polskich melodiach – oberka, krakowiaka i poloneza – przy czym nie są one oczywiście utworami tańczonymi. Na liście najpopularniejszych – i niejednokrotnie równocześnie najstarszych – znaleźć można m.in.: „Anioł pasterzom mówił”, „Bóg się rodzi, moc truchleje”, „Dzisiaj w Betlejem”, „Gdy śliczna Panna”, „Oj, maluśki, maluśki”, „Wśród nocnej ciszy” i wiele, wiele innych.

Anna Miler

spot_img

Najpopularniejsze

Ostatnio dodane

- Advertisment -