Walery Starczewski urodził się w 29 sierpnia 1897 roku w Łucku. Gimnazjum ukończył w Łucku, natomiast szkołę średnią – w Kijowie. Przez rok studiował prawo na Uniwersytecie Kijowskim, następnie studiował na Wydziale Fizyki, Matematyki i Astronomii. Przed wybuchem rewolucji rodzina Walerego wyjechała do Warszawy, gdzie podjął studia na Politechnice Warszawskiej. Następnie ochotniczo wstąpił do wojska w listopadzie 1918 roku i wziął czynny udział w rozbrajaniu Niemców na ulicach Warszawy. W Warszawie wstąpił do Polskiej Korporacji Akademickiej „Sarmatia”, która liczyła 227 członków. Skończył Szkołę Podchorążych w Poznaniu w stopniu podporucznika.
Studenckie lata
W roku 1920 aktywnie uczestniczył w wojnie polsko-bolszewickiej. Po wojnie kontynuował studia na Politechnice Warszawskiej, aby w roku 1922 przenieść się na Politechnikę Gdańską. Na Politechnice Gdańskiej zaangażował się w działalność polskiego ruchu akademickiego. W roku 1922 zakłada w Technische Hochschule der Freien Stadt Danzig studencką korporację „Helenia” i zostaje jej pierwszym prezesem aż do roku 1926, kiedy uzyskuje tytuł inżyniera i opuszcza Politechnikę Gdańską.
Po studiach Walery Starczewski podjął pracę jako konstruktor domów i mostów w biurze inżynierskim „Paszkowski-Pruchnicki” w Warszawie. Jednym z jego dzieł jest projekt i budowa zapory w Rożnowie na Dunajcu. Był autorem m.in. projektu pierwszego w Warszawie wieżowca przy Placu Powstańców. Wkrótce jako przedstawiciel Stowarzyszenia Techników Polskich wyjechał do Stanów Zjednoczonych na międzynarodowy kongres gospodarczy, który odbywał się w Waszyngtonie, DC.
Wyjazd do USA
Starczewski przedłużył swój pobyt w USA, organizując sobie dłuższy staż przemysłowy. Po powrocie do kraju zamierzał zająć się reprezentacją mięsnych firm amerykańskich w Polsce i Europie. Niestety, kryzys ekonomiczny w USA pokrzyżował ambitne plany. Walery Starczewski w zaistniałej sytuacji przeniósł się do niewielkiego majątku rodzinnego na Wołyniu. Pod koniec lat 30. XX wieku decyzją Ministerstwa Spraw Zagranicznych zostaje powołany na kierownika działu handlowego w Konsulacie Generalnym w Chicago, IL, a następnie po upływie kadencji podejmuje tę samą funkcję w Konsulacie Generalnym w Nowym Jorku. Potem, w uznaniu swojej pracy, został awansowany na stanowisko attache prasowego w Ambasadzie RP w Waszyngtonie.
Na polecenie władz polskich organizuje Towarzystwo Handlu Zagranicznego „Dal”, którego wkrótce zostaje dyrektorem naczelnym. Pełnił także funkcję szefa Delegatury Polskiego Związku Bekonowego na USA, Kanadę, Kubę i Meksyk.
Żarliwy patriota
W okresie II wojny światowej aktywnie działał na rzecz obrony polskiej racji stanu. W Nowym Jorku zorganizował Koło Polskich Oficerów Rezerwy. Był też zaangażowany w sprawy polskich emigrantów okresu powojennego.
Wspólnie z Wiktorem Przedpełskim, Zbysławem Roehrem i konsulem RP w Nowym Jorku hrabią Kazimierzem Krasickim został współorganizatorem Stowarzyszenia Polskich Inżynierów i Techników w Stanach Zjednoczonych, które zostało oficjalnie zarejestrowane w sądzie stanu Nowy Jork 16 maja 1941 roku.
Walery Starczewski słusznie uważał, że wsparcie oficjalnych przedstawicieli rządu RP ułatwi im kontakty z amerykańskim przemysłem, szczególnie mięsnym i zbrojeniowym. W początkowym okresie działania Stowarzyszenie PT zajmowało się pomocą w adaptacji nowo przybyłym wojennym uchodźcom. W dokumencie rejestracyjnym Stowarzyszenia Polonia Technica określono jego główny cel działalności: udzielanie wszelkiej pomocy inżynierom, lekarzom, prawnikom, handlowcom oraz przedstawicielom innych zawodów i ich rodzinom, jako uchodźcom z okupowanej Polski, którzy przebywają na terenie Stanów Zjednoczonych.
Pomoc rodakom
W połowie 1941 roku i przez cały rok 1942 Zarząd Polonia Technica zajmował się pomocą przybywającym z Europy i Ameryki Południowej do USA polskim inżynierom w poszukiwaniu pracy i znalezieniu godnych warunków do życia. Walery Starczewski w tym okresie wystawił 47 referencji z zapewnieniem amerykańskich władz emigracyjnych, że przybyli inżynierowi nie będą ciężarem publicznym. Będąc prezesem, nawiązał szereg kontaktów z amerykańskimi stowarzyszeniami inżynierskimi, które udzielając poparcia pomogły wielu Polakom w uzyskaniu wizy emigracyjnej uprawniającej do podjęcia pracy. Ocenia się, że w roku 1939 przybyło do USA 3,072 inżynierów i techników, a w latach 1940-1945 przybyło kolejnych 2,376. Większość przybyłych osiedliła się w Nowym Jorku, wielu z nich przez lata sympatyzowało z Polonia Technica.
18 lutego 1943 roku podczas Walnego Zebrania PT uchwalono nowy statut Stowarzyszenia, wprowadzając komisje i określając zakres funkcji. Stan członków PT wynosił 37 osób w roku 1943 i 60 osób w roku 1944.
2 listopada 1944 roku w Chicago, IL odbyła się pierwsza Konferencja Polsko-Amerykańskiego Zrzeszenia Inżynierów – Council of Polish-American Technical Societies, która ustaliła zasadnicze kierunki działań dla członkowskich Stowarzyszeń. Obecnie tę rolę spełnia Rada Polskich Inżynierów w Ameryce Północnej, do której należy jako członek założyciel Stowarzyszenie Polonia Technica. Walery Starczewski brał czynny udział w tej historycznej konferencji.
Działalność społeczna
W roku 1945 Walery Starczewski ze względów zdrowotnych zmienił swoje zainteresowania. W wieku 52 lat podjął studia na Columbia University w Nowym Jorku, gdzie studiował bibliotekarstwo, które ukończył w 1950 roku. Już w nowym zawodzie podjął pracę w Centralnej Bibliotece Medycznej, a następnie w Bibliotece Kongresu w Waszyngtonie, DC, skąd przeszedł na emeryturę. Włączył się w życie Polonii waszyngtońskiej, spotykał się z wieloma znanymi osobami ze świata polityki, nauki i kultury. m.in. profesorem Zbigniewem Brzezińskim, Janem Karskim, Julianem Kulskim i z przedstawicielami Kongresu Polonii Amerykańskiej.
Walery Starczewski bardzo żywotnie interesował się życiem Polaków w Ameryce. Wspierał finansowo wiele organizacji i stowarzyszeń polonijnych, m.in. Instytut Józefa Piłsudskiego w Nowym Jorku, PIASA – Polski Instytut Naukowy w Nowym Jorku, Fundację Kościuszkowską w Nowym Jorku i Muzeum gen. Władysława Sikorskiego w Londynie oraz Polskie Muzeum w Raperswille w Szwajcarii. Nadal utrzymywał kontakty z Polonia Technica. Był gorącym patriotą. Bardzo przeżywał historyczne wydarzenia w Polsce w latach 1980-81. Popierał finansowo działalność „Solidarności”. Okresowo pisywał do prasy polonijnej na tematy polityczne i dotyczące Polonii amerykańskiej.
Docenione zasługi
25 czerwca 1982 r., z okazji 60. rocznicy utworzenia Akademickiej Korporacji „Helenia” w kościele św. Stanisława, w Gdańsku – Wrzeszczu odsłonięto historyczną tablicę, upamiętniającą działania Polaków na Politechnice Gdańskiej w okresie Wolnego Miasta Gdańska. Walery Starczewski osobiście uczestniczył w tej uroczystości.
Walery Starczewski zmarł nagle 28 września 1983 roku w Arlington w stanie Massachusetts. Został pochowany w grobowcu na cmentarzu Olivier w Waszyngtonie, DC.
11 listopada 2008 r., w 90. rocznicę odzyskania niepodległości przez Polskę, na Zamku Królewskim w Warszawie otwarto zorganizowaną przez Muzeum Historii Polski pod honorowym patronatem Prezydenta Polski RP wystawę pt. „Dwudziestolecie. Oblicza Nowoczesności”, na której były prezentowane pamiątki z korporacji „Helenia”, wśród nich także pamiątki po Walerym Starczewskim.
Dr inż. Janusz Romański
Polonia Technica
