Wyjątkowość Wielkanocy polega na wielowymiarowym charakterze tego szczególnego okresu. Z jednej strony chodzi w nim o celebrowanie i przeżywanie misterium paschalnego Chrystusa, zadumę nad odkupieniem grzechów i pokutę. Wiąże się z tym pielęgnowanie wielu tradycji – zarówno tych zakorzenionych w wierze, jak i ludowości. W tym miejscu pojawia się kolejny wymiar tego wyjątkowego okresu. Mowa tu o aspekcie kulinarnym. Choć nie jest on oczywiście najważniejszy, nie daje się pominąć w kontekście wielkanocnych zwyczajów, szczególnie tych lokalnych, regionalnych. Warto zgłębić ten temat szczególnie w okolicach Wielkanocy.
Nie jest tajemnicą, że kuchnia regionalna przysmakami stoi. Każda okazja w kalendarzu rządzi się swoimi prawami i jadłospisem. Święta wielkanocne nie są pod tym względem wyjątkiem. Stare, tradycyjne przepisy na potrawy lokalne mogą być prawdziwą skarbnicą przepysznych inspiracji i to z historią przez wielkie „H”.
Murzin wielkanocny
Zestawienie tradycyjnych wielkanocnych potraw z różnych zakątków Polski otwiera propozycja dla miłośników potraw sytych, z konkretną mięsną bazą. Tak najkrócej opisać można danie nazywane murzinem wielkanocnym. Na pierwszy rzut oka przypomina ono z wyglądu zwyczajny, pięknie zrumieniony chlebek, obowiązkowo żytni na zakwasie. Dopiero przekrojenie go ujawnia mięsne wnętrze w postaci szynki – w zależności od regionu w jednym kawałku bądź wielu mniejszych połączonych z wędzonką. Swój rodowód danie to wywodzi ze Śląska Cieszyńskiego, jednak jego odpowiednik cieszy się także popularnością w tradycji mazowieckiej.
Dzionie rakowskie
Kolejny przysmak i kolejny region. Tym razem będzie to województwo świętokrzyskie, a pretekstem do zawitania w te malownicze okolice są dzionie rakowskie. To tradycyjne danie przygotowywane jest przede wszystkim na Wielkanoc, choć czasem pojawia się także na stołach w okresie bożonarodzeniowym. Swoją formą przypomina rodzaj kaszanki bądź kiszki pasztetowej o wnętrzu bogatym, jak i historia tej XIX-wiecznej potrawy… Pieczone w piecu jelito wieprzowe albo wołowe skrywa mieszankę mięsa – tradycyjnego podgardla – jaj, smalcu i mąki. Oczywiście, jak to w przypadku potraw regionalnych bywa, także i dzionie rakowskie posiadają różne warianty. Obok omówionego, w okolicach Rakowa sporządza się także wersję dania, w której podstawowym składnikiem farszu jest wypieczona maca moczona w wywarze rosołowym, łączona następnie z mięsem oraz jajami.
Pascha bukowińska
Bogaty jadłospis polskich potraw regionalnych przygotowywanych na Wielkanoc kryje w sobie także propozycje dla miłośników pieczywa. Jedną z bardziej charakterystycznych jest pascha bukowińska. Jest to rodzaj wspaniale zrumienionego i bogato przyozdobionego warkoczami oraz świątecznymi hasłami chleba. Przygotowywany jest z mąki pszennej i drożdży. W swojej najbardziej tradycyjnej formie przypomina walec o średnicy ok.20 centymetrów. Pascha Bukowińska w okresie wielkanocnym gości na stołach przede wszystkim województwa lubuskiego.
Ser wielkanocny
Oto specjał wielkanocny rodem z Podkarpacia. Tradycyjny ser przygotowywany jest w tym okresie jako dodatek do świątecznego żuru. Jego podstawą jest biały twaróg z mleka krowiego. Łączy się go z żółtkami jaj i kminkiem, formuje w kule a następnie przyciśnięte suszy. W trakcie tego procesu serek nabiera charakterystycznego smaku, dojrzewa, jego powierzchnia twardnieje i przybiera mocniejszą żółtą barwę. Potrawa ta posiada także inne warianty. Jednym z nich jest tzw. ser zgliwiały. Jego podstawą również jest twaróg połączony z żółtkami jaj, jednak w tej wersji jest on dojrzały. Ponadto do mieszanki dodaje się też masło, a po doprawieniu kminkiem, podgrzewa się ją na patelni. W takim wydaniu ser przeznaczony jest do spożywania przede wszystkim z pieczywem.
Zylc
Tę subiektywną i niepełną listę wielkanocnych potraw regionalnych wieńczy propozycja prosto z Kaszub, równocześnie stanowiąca powrót do kategorii dań mięsnych. Mowa tu o wielkanocnym zylcu, zwanym inaczej zimnymi nóżkami. Cóż kryje się pod tymi tajemniczymi nazwami? Ukrywa się pod nimi studzienina, znaczy się galareta wieprzowa. Przyrządzana jest na bazie mięsa wieprzowego, najczęściej golonki – tak, oto rodowód zimnych nóżek – mielonej z marchewką. Tak przygotowana podstawa zalewana jest doprawioną galaretą. Na wielkanocnym talerzu zylc – do smaku dopełniony odrobiną soku z cytryny – pojawia się w roli zimnej zakąski.
Anna Miler
