275 lat temu, 4 lutego 1746 roku, w Mereczowszczyźnie koło Kossowa na Polesiu urodził się generał Tadeusz Kościuszko, uczestnik wojny o niepodległość Stanów Zjednoczonych i Najwyższy Naczelnik powstania w 1794 roku – nazwanego od nazwiska przywódcy insurekcją kościuszkowską.
Na amerykańskiej ziemi, a dokładnie w Filadelfii, znalazł się latem 1776 r., miesiąc po ogłoszeniu Deklaracji Niepodległości. Do wyjazdu skłoniły go republikańskie poglądy oraz zła sytuacja materialna, w jakiej się wówczas znajdował. Po przybyciu do Ameryki wykazał się talentem wojskowym i logistycznym. Nadzorował fortyfikowanie Filadelfii, twierdzy Ticonderoga oraz wybrzeży rzeki Hudson. Jego działania przyczyniły się do kapitulacji części sił brytyjskich pod Saratogą. W latach 1778–1780 fortyfikował kluczowe dla losów wojny West Point. Wznosił też mosty, które kilkukrotnie umożliwiły siłom amerykańskim wyjście z okrążenia. W marcu 1780 r. został nominowany inżynierem armii amerykańskiej. 3 lata później w uznaniu zasług został awansowany na generała brygady. Otrzymał także specjalne podziękowania od Kongresu Kontynentalnego, nadanie gruntu oraz znaczną sumę środków finansowych, które stanowiły podstawę jego majątku w kolejnych latach. Swoje doświadczenia wyniesione z amerykańskiej walki o niepodległość, takie jak umiejętności prowadzenia improwizowanych działań wojennych, wykorzystał kilka lat później, podczas powstania w 1794 r. „Chociaż Kościuszko poniósł klęskę (insurekcja kościuszkowska zakończyła się niepowodzeniem – red.), wskazał drogę walki o wolność poprzez zbiorowy wysiłek całego narodu i to stało się jego testamentem politycznym. Tę kościuszkowską myśl ideowo-polityczną podejmą Polacy podrywając się co pokolenie do walki o odbudowę państwa” – pisał o insurekcji kościuszkowskiej prof. Andrzej Zahorski w książce „Trzy powstania narodowe”.
Tadeusz Kościuszko zapisał się złotymi zgłoskami w historii zarówno Polski, jak i Ameryki, a dziś przypominają o tym liczne pomniki generała. Jeden z nich znajduje się w Boston Public Garden. Monument został ufundowany przez towarzystwo polonijne z Nowej Anglii, a zadanie wykonania rzeźby zostało powierzone bostońskiej artystce Theo Alice Ruggles Kitson. Ruggles Kitson przedstawiła Kościuszkę pewnie stojącego na rozstawionych nogach, przyciskającego do boku plany fortyfikacji West Point, chroniącego je przed powiewami wiatru rozwiewającego włosy i poły płaszcza generała. U stóp postaci znajduje się stosik liści dębu, niewątpliwie przypominający o polskich korzeniach bohatera amerykańskiej walki o niepodległość. Liściom dębu można przypisać również wymowę symboliczną – dąb od czasów antycznych był symbolem siły, szlachetności i sławy. Rzymianie wieńcem dębowym odznaczali tych, którzy w czasie bitwy ocalili życie obywatelowi Rzymu. Zarówno to jak i pokazanie działania wiatru jest pomysłowym nawiązaniem do ustawienia pomnika wśród drzew, których gałęzie poruszane są „tym samym” wiatrem. Podkreśleniu związków polsko-amerykańskich mają też służyć dwa odznaczenia zawieszone na szyi generała. Znajdujące się niżej, o kształcie orła z rozwiniętymi skrzydłami, to Order Cyncynata otrzymany przez Kościuszkę z rąk Waszyngtona w maju 1784. Towarzystwo Cyncynatów zrzeszało najbardziej zasłużonych oficerów rewolucji amerykańskiej, którzy niczym Rzymianin Cyncynat „wszystko opuścili dla obrony ojczyzny”. Drugie odznaczenie to krzyż Virtuti Militari otrzymany w sierpniu 1792 z rąk Stanisława Augusta Poniatowskiego, już po powrocie Kościuszki do Polski.
opr. JLS
