W kościołach przygasają światła, robi się ciemno, wieczorna pora podnosi mistycyzm związany z obrzędami, które odbywać będą się w świątyni w kolejnych godzinach. Oto rozpoczyna się najważniejsza liturgia w kalendarzu chrześcijańskim – przepełniona symboliką Wigilia Paschalna. Jej nadejście wyznacza szczyt Triduum Paschalnego, rozpoczyna uroczystości związane ze świętowaniem zmartwychwstania Chrystusa.
Wielka Sobota to szczególny dzień okresu wielkanocnego. Jest to moment pokuty, wyciszenia, oczekiwania, żałoby i równocześnie nadziei na cud zmartwychwstania. W kościołach trwa adoracja przy grobach Pańskich. Nie odbywają się msze święte, nie jest sprawowana Eucharystia. Wierni w ciągu dnia spotykają się w kościele, by poświęcić pokarm. Pozdrawiają się słowami „Chrystus Zmartwychwstał!”, a w odpowiedzi: „Prawdziwie Zmartwychwstał”. Równocześnie rozpoczynają się przygotowania do celebracji, która nadejść ma wieczorem, po zmroku, co oznacza, że zgodnie z judaistyczną tradycją, będzie częścią obchodów Niedzieli Zmartwychwstania Pańskiego. Zmieniony zostaje wystrój prezbiterium i ołtarza centralnego; staje się odświętny. Zaczyna się przepełniona symboliką liturgia Wigilii Paschalnej. Złożą się na nią 4 części.
Liturgia światła
Wigilię Paschalną otwierają obrzędy związane z liturgią światła. Jednym z pierwszych jest poświęcenie ognia. Przed kościołem, już po zapadnięciu zmroku, rozpalane jest ognisko. Zostaje ono następnie poświęcone przez noszącego białe szaty kapłana odprawiającego liturgię. Poświęcone płomienie służą następnie rozpaleniu świecy – paschału. Jest to symbol Chrystusa, a obrzęd ma symbolizować pokonanie mroku, czyli śmierci przez światło – życie. Po tym następuje przeniesienie paschału do kościoła, czemu towarzyszy uroczysta procesja. Zostaje on umieszczony w zdobionym świeczniku pośrodku prezbiterium. W dalszym przebiegu liturgii zostaje po raz drugi odśpiewane przez kapłana Orędzie Wielkanocne. Po tym zgromadzeni, przeżywający zmartwychwstanie Chrystusa, zapalają przyniesione ze sobą świece. Pierwsza część Wigilii Paschalnej zakończona zostaje odśpiewaniem po raz trzeci pieśni dziękczynno-uwielbiającej, czyli Orędzia Paschalnego.
Liturgia słowa
Kolejną częścią Wigilii Paschalnej po liturgii światła jest liturgia słowa. W tym wyjątkowym dniu jest ona szczególnie rozbudowana – jej pełna wersja to aż dziewięć czytań, które przeplatane są modlitwą i psalmami. W trakcie liturgii słowa kontemplowane są ważne momenty historii zbawienia – dzieła, którego dokonał Bóg. Pierwsze czytane są teksty zawarte w Starym Testamencie – począwszy od opisu stworzenia świata, przez przypowieść o Abrahamie, historię przejścia przez Morze Czerwone, urywki Księgi proroka Izajasza, fragment Księgi Barucha. Czytania kończą się wspomnieniem bożej obietnicy oczyszczenia i przemiany człowieka. Liturgia słowa zamykana jest homilią, zanim to jednak następuje, na ołtarzu zapalane są światła, biją dzwony i odśpiewany zostaje hymn „Chwała na wysokości Bogu”. Przed końcem czytane są także fragmenty Listu św. Pawła do Rzymian i tekst Ewangelii o pustym grobie. Po raz pierwszy od 40 dni w kościołach rozbrzmiewa także radosne „Alleluja”.
Liturgia chrzcielna
Po homilii następuje przejście do kolejnej części Wigilii Paschalnej, czyli liturgii chrzcielnej. Rozpoczyna ją odśpiewanie „Litanii do Wszystkich Świętych”. W trakcie tej części Wigilii Paschalnej kapłan święci wodę chrzcielną. Zgodnie z tradycją odbywa się to poprzez włożenie paschału do naczynia z wodą i wspomnienie w błogosławieństwie o odradzającej moc wody. Tak poświęcona woda będzie używana do udzielania chrztu świętego aż do Zielonych Świątek. Po tym następuje kolejna część liturgii chrzcielnej – dokonany zostaje obrzęd chrztu. Jest on udzielany przez kapłana przedstawionym katechumenom lub dzieciom. Warto w tym miejscu wspomnieć, że początkowo sakrament ten był udzielany tylko w trakcie Wigilii Paschalnej. Po dokonaniu obrzędu wszyscy zebrani w kościele wierni odnawiają przyrzeczenia chrzcielne – wyznają wiarę, wyrzekają się szatana i zostają pokropieni wodą święconą. Do udziału w ostatniej części Wigilii Paschalnej przystępują dzięki temu jako odrodzeni z wody i Ducha Świętego. Liturgia chrzcielna jest zwieńczona modlitwą wiernych.
Liturgia eucharystyczna
Czwartą, ostatnią częścią Wigilii Paschalnej, jest liturgia eucharystyczna. Jest ona zwieńczeniem wcześniej odbywających się obrzędów i swoistym, mistycznym zaproszeniem wiernych do uczestnictwa w uczcie paschalnej, w trakcie którego w kościele rozdzwaniają się wszystkie dzwony. Liturgia eucharystyczna w swoim kształcie nie odbiega od tradycyjnej mszy świętej. Uroczystości Wigilii Paschalnej wieńczy komunia święta i błogosławieństwo wiernych. Z kolei rozesłanie kończy nie pojedyncze „Alleluja”, a jego trzykrotne powtórzenie. Na zakończenie liturgii eucharystycznej i co za tym idzie Wigilii Paschalnej kapłan wzywa wiernych do udziału w procesji rezurekcyjnej, odbywającej się najczęściej w Wielką Niedzielę rano.
Anna Miler
