Wielkanoc to najważniejsza i najstarsza uroczystość chrześcijańska, obchodzona w Polsce już od X wieku. To wyjątkowy czas, w którym obrzędy religijne splatają się z tradycją ludową. Przez wieki powstało wiele obrzędów i zwyczajów, związanych z tymi świętami, z których wiele przetrwało do dnia dzisiejszego. Dla jednych to święto, które przynosi wiosenne odprężenie, jest powodem by posprzątać dom, udekorować go radosnymi kolorami i ugotować coś dobrego. Dla innych to okazja, aby zauważyć, że już przyszła do nas wiosna, poświęcić trochę czasu swoim bliskim.
W tradycje wielkanocne wpisuje się też Niedziela Palmowa. Święto to obchodzi się w Polsce od średniowiecza, a zostało ono ustanowione na pamiątkę przybycia Chrystusa do Jerozolimy. Kiedyś w Polsce nazywa „Wierzbną”, ponieważ gałązki wierzby zastępowały palmy. Tego dnia wierni zanoszą do kościoła palemkę, która jest symbolem odradzającego się życia.
Jeśli chodzi o tradycje wielkanocne, to w Wielką Sobotę idzie się do kościoła z koszyczkiem. Pięknie przystrojona święconka musi być ozdobiona haftowaną serwetką i zawierać w sobie smakołyki, które znajdą się potem na wielkanocnym stole.
Typowa święconka zawiera:
- chleb – symbolizuje ciało Chrystusa;
- jajko – symbol życia;
- baranka – symbol Chrystusa Zmartwychwstałego;
- zajączka – który jest symbolem odradzającej się przyrody, wiosny i płodności;
- wędlinę – symbol dostatku;
- ser – jest symbolem przyjaźni między człowiekiem a siłami przyrody;
- chrzan – przypomina mękę Pańską, symbolizuje też siłę fizyczną;
- sól – chroni przed zepsuciem;
- ciasto – symbol umiejętności i doskonałości.
Do wielkanocnej tradycji należy przygotowanie potraw z jajkami. Wielkanoc bez nich to jak Boże Narodzenie bez choinki. Są pierwszym symbolem Wielkanocy, jajko jest oznaką wieczności, nieśmiertelności i nieprzemijalności człowieka. To także początek nowego życia. Jajko jest też symbolem wiosennego przebudzenia się przyrody. Jajka zużywamy na różne sposoby, na przykład pieczemy wszelakie ciasta, robimy jaja faszerowane, jaja w majonezie czy w sosie, jaja dekorowane czy po prostu zabawy z jajkami.
Wielkanocne tradycje w Polsce to również zwyczaj malowania jajek na święta. Jeden z tych, którego za dziecka wyczekiwało się z wielką niecierpliwością. Obecnie wszystkie kolorowe jajka nazywamy pisankami, ale trzeba pamiętać że są jeszcze kraszanki – nazwa pochodzi od słówka „krasić”, czyli „barwić”, bo kraszanki to jajka gotowane w barwnym wywarze – dawniej uzyskiwanym tylko z naturalnych składników, takich jak łupiny cebuli, kora dębu, łupiny włoskiego orzecha, sok z buraka czy pędy młodego żyta. Często wydrapuje się na nich przeróżne wzory. Nalepianki – to jaja zdobione kolorowymi wycinankami z papieru. Oklejanki – to wydmuszki oklejone rdzeniem sitowia i kolorową włóczką, co tworzy piękne ornamenty. Zanim jednak zasiądziemy do stołu, wiele rodzin wita Wielką Niedzielę w kościele na tzw. rezurekcji. To odprawiana wczesnym rankiem msza święta.
Każdy kraj ma swoją tradycję, która niekiedy różni się od naszej polskiej. I tak na przykład:
- w Niemczech – nieodłącznym elementem Wielkanocy są pisanki i zajączek wielkanocny. To właśnie on chowa czekoladowe jajka dla dzieci w domu i w ogrodzie;
- w Anglii – dzieci biorą udział w tzw. „egg hunt”. Podobnie jak w Niemczech, wielkanocny zajączek zostawia w domu i w ogrodzie czekoladowe jajka. Podczas Wielkanocy je się tzw. „hot cross buns” (bułeczki wielkanocne), a na obiad przygotowuje się jagnięcinę;
- w Irlandii – w Wielką Sobotę odbywa się „pogrzeb śledzia”. W trakcie miejskiego pochodu, któremu przewodzi rzeźnik, wiesza się na kiju śledzia. Mieszkańcy manifestują swoje zmęczenie postem, symbolicznie bijąc śledzia kijami. Następnie wrzucają go do rzeki, a jego miejsce zajmuje udziec barana;
- w USA – w Wielkanoc kobiety zakładają na głowę ogromne, pięknie przyozdobione kapelusze. Znajdują się na nich ozdoby nawiązujące do świąt wielkanocnych – kurczaki, pisanki. Organizowany jest także konkurs na najpiękniejszy kapelusz. Oczywiście dla dzieci urządzane są „egg hunt” a zajączek wielkanocny przynosi upominki i słodkości;
- w Armenii – jednym ze świątecznych zwyczajów jest wypiekanie chlebka, który nazywa się „cheorek”. Ormianie wierzą, że gdy Matka Boska stała pod krzyżem Chrystusa, miała przy sobie właśnie chleb, który jego krwią został zabarwiony na czerwono.
Sylwia Wadach Kloczkowska
Bibliografia:
