Wigilijna kolacja rządzi się swoimi prawami, szczególnie w kwestii jadłospisu. Według zwyczaju na stole tego wieczoru pojawić powinno się 12 potraw. Oczywiście nie są one przypadkowe. Ich lista zbudowana jest na bazie klucza – na stole wigilijnym powinno pojawić się coś z sadu, coś z wody, coś z pola i coś z lasu. Daje to szansę wprowadzenia na stół wigilijny także potraw ściśle związanych z danym regionem Polski. Niektóre z nich potrafią zaskoczyć!
Tradycja na stole
Tradycyjnie na polski wigilijny stół trafić powinno 12 potraw. Nie da się ukryć, że jest to duża ilość jedzenia. Dlatego rozwiązaniem stało się łączenie wymaganych składników tak, by pojawiły się w jadłospisie, a równocześnie nie stanowiły osobnych dań. W ten sposób grzyby – jako coś z lasu – mogą przybrać formę sosu, zupy, farszu do uszek bądź być parą dla kapusty. Coś z wody to oczywiście ryba. Najczęściej jest to karp bądź śledź. Różne rejony Polski oferują najróżniejsze opcje ich przyrządzania, przez co trudno jasno określić jedno „wzorcowe” wigilijne danie z rybą w roli głównej. Coś z pola to oczywiście dania zawierające w sobie zbożowe składniki. Mogą one pojawić się na stole pod postacią pierogów, klusek z makiem, makowców, kutii bądź wigilijnej chałki. Coś z sadu to oczywiście owoce, które w wigilijnej odsłonie przybierają formę kompotu z suszu.
Wiele regionów w Polsce wprowadza na wigilijny stół potrawy ściśle związane z tradycją danych miejsc. Regionalne akcenty na wigilijnym stole mogą przybrać formę albo specjalnego sposobu przyrządzania świątecznych dań, albo wprowadzania do jadłospisu potraw, które pasują do klucza, a nie pojawiają się w innych zakątkach kraju.
Wigilia na Kaszubach i Pomorzu
Na wigilijnych stołach Kaszub i Pomorza tradycyjnie królowały i królują ryby. Dawniej były to głównie śledzie na różne sposoby – najbardziej znanym były „po kaszubsku”. Na liście tradycyjnych dań pojawiają się także brzan, czyli zupa z suszonych owoców z kluskami, pluci, czyli ziemniaki w mundurkach z solonym śledziem, kapusta z grzybami, bigos postny, piernik, makowiec i drożdżówki kaszubskie. Obecnie podawane są także pierogi z farszem rybnym, zupa rybna i bałmkuch, czyli sękacz.
Wigilia na Śląsku
Dawniej na wigilijnych stołach na Śląsku pojawiała się zapomniana już siemieniotka – zupa z siemienia konopnego z uprażoną kaszą jęczmienną. Z czasem została zastąpiona zupą migdałową i kapuśnicą grzybową. Listę regionalnych potraw wigilijnych dopełniają kapusta z grzybami i grochem, kasza z suszonymi śliwkami, ziemniaki ze śledziem, duszony karp w piwie i oczywiście śląskie kluski z ziemniaków bądź jęczmienia. Na deser podawane są moczki, czyli rodzaj budyniu robiony z pokruszonych, rozmoczonych w kompocie porzeczkowym pierników z bakaliami.
Wigilia na Podlasiu
W jadłospisie wigilijnej kolacji na Podlasiu widać wyraźne wpływy kuchni wschodniej. Wśród dań głównych królują barszcz grzybowy, podlaskie wareniki, czyli pierogi z kapustą i grzybami, kluski z makiem i olejem lnianym. Na stole pojawiają się także kutia, czyli pszenica z miodem, makiem i bakaliami, kisiel owsiany, drożdżowe racuchy i kompot z suszonych owoców.
Wigilia na Mazowszu
Wigilijny jadłospis na Mazowszu stał przede wszystkim kluskami. Najbardziej charakterystyczne z nich to kłosy, czyli grube kluski z makiem, mające symbolizować przyszłoroczne, bogate plony pszenicy. Obok nich pojawiały się też rwaki, czyli ugotowane mielone ziemniaki w formie nieregularnych kluseczek. Na stole wigilijnym nie brakowało także kapusty z grzybami, kaszy jaglanej z olejem, kisielu z żurawiny lub owsa. Dziś jadłospis wzbogacony jest też o ryby w galarecie, smażonego karpia, karpia w śmietanie, bigos postny, panierowane i smażone grzyby, mazowiecką zupę grzybową, czyli barszcz biały na zakwasie z kapusty z grzybami, a także kompot z suszu.
Wigilia na Podhalu
Wigilia na Podhalu do dziś stoi regionalnymi, tradycyjnymi potrawami. Najpopularniejsze z nich to bukty, czyli kopytka, moskole, czyli placki pieczone na blasze, oraz kłóty, czyli kapusta z ziemniakami. W wigilię podawane są także postna kwaśnica albo barszcz z kwaszonych buraków z fasolą, pierogi z kapustą, smażony pstrąg i kluski z makiem i miodem, kołoce z serem i chleb razowy. Zgodnie z podhalańskim zwyczajem spożywany jest także opłatek z miodem.
Anna Miler
