Ostra Brama w Wilnie powstała jako Brama Miednicka, stanowiąc część zespołu murów obronnych wzniesionych w latach 1503-1522 z inicjatywy króla Aleksandra Jagiellończyka, a później Zygmunta Starego. Postawiono ją na drodze w kierunku Miednik, Mińska i Oszmiany.
Po raz pierwszy została wspomniana w źródłach z 1514 r. Jej niecodzienna nazwa „Ostra” pochodzi od położenia na południowym krańcu miasta zwanym Ostrym. Bramę wzniesiono na planie kwadratu w stylu gotyckim, z murami grubości od 2 do 2,6 m. W późniejszym okresie dodano renesansową attykę oraz naczółek.
Obecnie przy jej wschodniej stronie zachowała się największa w mieście partia dawnego muru obronnego. Brama mieści w sobie klasycystyczną kaplicę o wystroju z 1829 r., w której zawieszony jest cudowny obraz Matki Boskiej Ostrobramskiej – jednej z największych świętości dla litewskich katolików. Obraz datuje się na początek XVII w., namalowano go na desce techniką temperową na podkładzie klejowo-kredowym. Autor nie jest znany, choć tradycja przypisuje autorstwo tego dzieła niejakiemu Łukaszowi z Krakowa, twórcy bardzo podobnego obrazu z krakowskiego kościoła Bożego Ciała.
Już niedługo po powstaniu odnotowano pierwsze łaski, jakich doznali adorujący wizerunek wierni. W 1675 r. Akademia Wileńska uznała Matkę Boską Ostrobramską za swoją patronkę. W 1688 r. obraz stał się własnością karmelitów, którzy umieścili go w specjalnie przygotowanej kaplicy w Bramie tuż obok ich klasztoru przy kościele św. Teresy. Od tej pory zmierzają do niego tłumy pielgrzymów – dwukrotnie wizerunek był koronowany papieskimi koronami, a w 1993 r. odwiedził go papież Jan Paweł II.
M. G.-K.
