Dzięki współpracy między Muzeum Lotnictwa w Nowej Anglii (New England Air Museum), które mieści się w Windsor Locks w Connecticut a Polską Katedrą na uniwersytecie Central Connecticut State University, wystawa o słynnej Eskadrze Kościuszkowskiej powróci do muzeum po ponaddwuletniej przerwie. W 2018 roku były dyrektor muzeum przekazał wystawę Polskiej Katedrze, wyrażając niechęć, by stanowiła ona nadal część zbiorów muzeum. Z decyzją tą nie zgadza się Debbie Reed, która przejęła stanowisko dyrektora muzeum w zeszłym roku i rozpoczęła działania, aby wystawa powróciła do Windsor Locks. Dzięki trwającej obecnie kampanii, w ramach której podejmowane są starania aby zebrać $125,000, wystawa prezentowana będzie w nowym, multimedialnym formacie i ma wzbudzić jeszcze większe zainteresowanie odwiedzających.
Podniebni bohaterowie
Eskadra Kościuszkowska powstała w Polsce w 1919 roku i – co ciekawe – składała się głównie z amerykańskich wolontariuszy. W latach 20. XX wieku odegrała znaczącą rolę w wojnie polsko-ukraińskiej i polsko-bolszewickiej. Sformowany 2 sierpnia 1940 r. w Wielkiej Brytanii słynny Dywizjon 303 im. T. Kościuszki, składający się już głównie z polskich lotników i walczący pod brytyjską komendą, kontynuował tradycje tej eskadry. Polscy lotnicy w sposób szczególny zapisali się podczas II wojny światowej w zwycięskiej bitwie o Anglię. Historia ta była stosunkowo mało znana, dopóki w 2018 roku na światowych ekranach nie opowiedziały jej dwa filmy: „Dywizjon 303”, nakręcony z budżetem 4 milionów dolarów oraz „303. Bitwa o Anglię”, wyprodukowany kosztem 10 milionów dolarów.
Wystawa o polskich lotnikach od 2007 roku była stałą atrakcją muzeum, gdzie trafiła dzięki staraniom profesora Mieczysława Biskupskiego, który zarządza Polską Katedrą na mieszczącym się w New Britain Central Connecticut State University, oraz Waldemara Kostrzewy, dyrektora rady doradczej przy Katedrze. Jej celem było pokazanie poświęcenia i wkładu Polaków w walkę o wolność w czasie II wojny światowej, uhonorowanie postaci Tadeusza Kościuszki oraz promocja historii Polski, szczególnie wśród Amerykanów odwiedzających muzeum, których liczbę szacuje się między 40,000 a 45,000 rocznie. Ekspozycja składa się z mundurów, emblematów, zdjęć, modeli samolotów, obrazów oraz książek. W jej skład wchodzą również multimedialne prezentacje i informacje oraz wykłady profesora Biskupskiego.
Kontrowersyjna decyzja
Decyzja usunięcia wystawy z muzeum, po tym jak były już dyrektor muzeum zasygnalizował, że muzeum zajmować będzie się tylko i wyłącznie historią lotnictwa w stanie Connecticut, wzbudziła sporo emocji wśród lokalnej Polonii. Proponowano utrzymanie wystawy w okrojonej postaci, ale ostatecznie wystawa o polskich lotnikach trafiła do biblioteki przy Polskiej Katedrze na stanowym uniwersytecie w New Britain. W tym samym czasie muzeum zlikwidowało kilka innych wystaw nienawiązujących do stanu Connecticut. Profesor Biskupski nazwał ową decyzję „polityczną”. Losy wystawy zmieniły się jednak wraz ze zmianą dyrektora muzeum w 2019 roku, kiedy posadę tę objęła Debbie Reed.
– Nie zgadzałam się z decyzją mojego poprzednika o usunięciu wystawy, byłam zaangażowana (w innej roli – red.) w prace komitetu przy pierwotnej instalacji wystawy i zdawałam sobie sprawę z tego, jak ważna jest historia Eskadry Kościuszkowskiej i Dywizjonu 303 – tłumaczy Debbie Reed w rozmowie z „Białym Orłem”. Po tym jak została mianowana nowym dyrektorem muzeum, otrzymała list gratulacyjny z CCSU z prośbą o ponowne podjęcie tematu wystawy. Kolejne spotkania były, jak twierdzi dyrektor, bardzo owocne. Na wystawę przeznaczono więcej miejsca, opracowany został nowy plan wystawy z lepszym oświetleniem oraz interaktywnymi ekranami, które przekażą odwiedzającym dodatkowe szczegóły. Wystawa będzie jedną z trzech, jakie w najbliższym czasie mają wzbogacić muzeum. Oprócz historii Eskadry Kościuszkowskiej kolejne dwie wystawy opowiedzą historię Dywizjonu Lafayette’a z I wojny światowej oraz grupy lotników myśliwskich amerykańskich sił powietrznych z II wojny światowej nazwanej „Tuskegee Airmen”, która składała się z afroamerykańskich obywateli USA. – Dzięki tym trzem nowym wystawom muzeum będzie w stanie bardziej kompleksowo przekazać historię o dzielnych lotnikach przeszłości przyszłym pokoleniom – twierdzi dyrektor Debbie Reed.
Zasłużony powrót
Nie wiadomo jeszcze, kiedy nastąpi ponowne otwarcie wystawy o Eskadrze Kościuszkowskiej w Muzeum Lotnictwa w Windsor Locks. – Mam nadzieję, że nastąpi to w przyszłym roku, w jakimś ważnym dla Polonii dniu, jak np. 3 maja bądź bardziej prawdopodobnie 11 listopada – tłumaczy profesor Biskupski z CCSU. Niewątpliwie na termin realizacji projektu wpłynęła też pandemia. Szacuje też, że udało już się zebrać około jednej czwartej kwoty potrzebnej na budowę wystawy, głównie dzięki wsparciu kilku kluczowych polonijnych organizacji. – Różnicę nadrobić będziemy musieli wsparciem od lokalnej Polonii i polskich biznesów – sugeruje profesor Biskupski w rozmowie z „Białym Orłem”. Jest też przekonany, że tym razem wystawa zostanie w muzeum na stałe. Zapytany o to, jak ważna dla lokalnej Polonii jest ta wystawa, prof. Biskupski odpowiada, że jest ona niezmiernie ważna nie tylko w Nowej Anglii, ale dla całej amerykańskiej Polonii. – Ta wystawa osiąga kilka celów, po pierwsze nawiązuje do roli, jaką odegrali Polacy w II wojny światowej i jak przyczynili się do jej zakończenia, Amerykanom polskiego pochodzenia daje kolejny powód do dumy, a w przypadku Amerykanów bądź innych odwiedzających zwiększa ich wiedzę na temat historii Polski i co za tym idzie, w świadomości odbiorców wzrasta znaczenie Polski – wyjaśnia.
Potrzebne wsparcie
Projekt wystawy honorowym patronatem objęli ambasador RP w Waszyngtonie Piotr Wilczek oraz zastępca gubernatora stanu Connecticut Susan Bysiewicz. Włączyły się w nią również liczne organizacje, takie jak Polski Instytut Naukowy, Instytut Piłsudskiego w Ameryce, Polskie Muzeum Historii w Warszawie, Polsko-Amerykańskie Stowarzyszenie Historyczne, Fundacja Kościuszkowska oraz warszawskie Muzeum Łazienkowskie. W sekcji muzeum dedykowanej wystawie, która ma się mieścić w głównej części pomieszczenia, mają powstać nowe gabloty oraz kioski informacyjne z ekranami dotykowymi, które opowiadać będą historię eskadry. „Polska jest najbardziej lojalnym europejskim sojusznikiem Ameryki, a ta wystawa pomoże nam zrozumieć dlaczego” – czytamy w broszurze opisującej projekt.
Dość często w kręgach polonijnych słyszy się o konieczności promowania historii Polski wśród Amerykanów. Nowoczesna i stała wystawa o Eskadrze Kościuszkowskiej i Dywizjonie 303 w jednym z największych i najważniejszych muzeów poświęconych lotnictwu w USA jest do tego idealną okazją i jej organizatorzy mają nadzieję, że poprze ją Polonia nie tylko w stanie Connecticut czy Nowej Anglii, ale w całej Ameryce. Wszystkie osoby, które wesprą wystawę, będą wyszczególnione na liście „przyjaciół Eskadry Kościuszkowskiej” a ci, którzy wesprą projekt dotacją w kwocie $1,000 bądź wyższą, będą odrębnie wyróżnieni.
Darek Barcikowski
Dodatkowe informacje można uzyskać na www.ccsu.edu/polishstudies. Dotacje można przesyłać na adres: CCSU Foundation, PO Box 612, New Britain, CT 06050. Kontaktować można się również z Renatą Vickrey pod numerem tel. 860-832-2085 bądź pisząc na VickreyR@ccsu.edu.
