Stare Miasto to najstarsza część lewobrzeżnego Wrocławia. Podobnie jak na Ostrowie Tumskim, na drugim brzegu Odry, skupia cenne historyczne zabytki.
Zabytkowe centrum
Centrum starówki zajmuje rynek założony około 1240 roku, prostokątny plac, z którego wybiega jedenaście ulic i przejść. Dość często pojawiają się w tej okolicy postacie krasnoludków, którym najbliżej z mieszczącego się niedaleko Muzeum Krasnoludków przy ulicy Odrzańskiej. Pośrodku rynku wznosi się imponujący rozmiarami trójnawowy gotycki ratusz z charakterystyczną, wznoszącą się na 66 metrów wieżą i ceramicznym szczytem, najpiękniejszy przykład świeckiego budownictwa Wrocławia z okresu późnego średniowiecza. Początki jego budowy sięgają XIV wieku, rozbudowywany był przez dwa następne stulecia. Łączy w sobie cechy gotyku i renesansu. Szczególnie pięknie prezentuje się wschodnia fasada budynku. Zwracają uwagę rzeźby i portal z 1328 roku. W fasadzie południowej rzeźba wykuszy, dwa fryzy, rzeźby figuralne na średniowiecznych konsolach oraz mieszczka i mieszczanin z konwią piwa nad wejściem do Piwnicy Świdnickiej, słynnej w średniowieczu z szynkowanego tu piwa świdnickiego. We wnętrzach ratusza prezentowane są ekspozycje Muzeum Sztuki Mieszczańskiej, między innymi galeria sławnych wrocławian, dokumenty i pamiątki związane z historią miasta.
Przed ratuszem pręgierz z piaskowca i pomnik Aleksandra Fredry, przywieziony po wojnie ze Lwowa. Góruje nad nimi ogromna bryła kościoła św. Elżbiety. Bazylika wzniesiona została w drugiej połowie XIV wieku, trójnawowa, ceglana. Wieża, 90 metrów wysokości, fragmenty z XIII wieku, późniejsza z renesansowym hełmem z 1535 roku. Wnętrze kościoła bardzo strzeliste, liczne pomniki i epitafia, najliczniejsze renesansowe i barokowe. Na uwagę zasługuje cyborium gotyckie 18 metrów wysokie.
Dwie małe kamieniczki przed kościołem ocalały z kilkunastu domów altarystów, duchownych ołtarzników. Jaś, gotycko-renesansowa i większa, Małgosia, barkowa.
Od południowego zachodu do Rynku przylega plac Solny wyodrębniony w 1241 na składy i targ soli przywożonej z Małopolski, który otaczają kamienice mieszczańskie odbudowane po zniszczeniach wojennych z wyróżniającą się kamienicą Oppenheimów i klasycystycznym gmachem Starej Giełdy. Zrekonstruowany narożny gmach przy ulicy Oławskiej i Rynku zwieńczony attyką w stylu polskim jest rekonstrukcją domu Pod Złotą Koroną z 1521 roku. W przeciwległej, zachodniej pierzei Rynku przyciąga wzrok dom Pod Gryfami, późnorenesansowy, o tradycyjnym stromym szczycie.
Historyczne trakty
W północnej części wrocławskiej starówki, wzdłuż Odry, na linii dawnych murów miejskich, ciągnie się zespół głównego budynku Uniwersytetu Wrocławskiego. Jest to budowla powstała w miejscu dawnego zamku książęcego. Gmach liczy około 200. metrów długości budowany w latach 1728-1742, należy do najpiękniejszych barokowych pałaców środkowej Europy, mimo że wojna w 1741 przeszkodziła wzniesieniu wschodniego skrzydła i wysokiej wieży środkowej. Centralna część gmachu zburzona została podczas oblężenia w 1945, odbudowana w 1948. Wieża w zachodnim skrzydle budynku ozdobiona globusem i alegorycznymi figurami, mieściła w XVIII i XIX wieku obserwatorium astronomiczne.
U wejścia głównego obok fontanny z szermierzem wznosi się piękny portal barokowy z około 1736 roku z postaciami alegorycznymi. W bogato dekorowanych wnętrzach można zobaczyć liczne figury i malowidła. Klatka schodowa ozdobiona bogatymi barokowymi stiukami i freskami prowadzi na pierwsze piętro do ocalałej, wspaniałej auli Leopoldina z lat trzydziestych XVIII wieku, pełnej przepysznych dekoracji, złoceń, rzeźb i malowideł. Przy jej wystroju działali najlepsi artyści, jakich miał wtedy Wrocław. Obecnie, ten rzadki przykład zachowanej w pierwotnym stanie sali barokowej, służy uroczystościom uniwersyteckim. Wrażenie robi też Oratorium Marianum, sala muzyczna ozdobiona malowidłami i złoceniami. W skład zespołu uniwersyteckiego wchodzi kościół Imienia Jezus, z końca XVII wieku, uważany za najpiękniejszą barokową świątynię miasta ze szczególnie bogatym wyposażeniem wnętrza. Z Uniwersytetem sąsiaduje barokowy kościół św. Macieja 1689-1733. Świetność barokowego wnętrza kościoła potęguje malowidło 1704-1706 wykonane w stylu malarstwa iluzjonistycznego.
Od rynku na południe prowadzi historyczna ulica Świdnicka, reprezentacyjny trakt przywracany do dawnej świetności. Podążając dalej w tę stronę można dojść do dworca głównego PKP, budynku wzniesionego w połowie XIX wieku, w stylu neogotyku angielskiego. Był to największy tego typu obiekt w Prusach, z fasadą o długości 200. metrów. Rewaloryzacja i przebudowa otoczenia nadała dworcowi wspaniały wygląd.
Panorama Racławicka
W pobliżu usytuowana jest ważna atrakcja turystyczna Wrocławia, czyli Panorama Racławicka, umieszczona w specjalnie zbudowanej w tym celu rotundzie. Słynne dzieło Jana Styki i Wojciecha Kossaka, o wymiarach 114×15 metrów powstało na przełomie lat 1893-94, dla uczczenia setnej rocznicy insurekcji kościuszkowskiej. Początkowo znajdowało się we Lwowie po wojnie trafiło do Wrocławia, ale udostępnione dopiero po 1985 roku. W pobliżu rotundy znajduje się neorenesansowy budynek z końca XIX wieku, mieszczący obecnie Muzeum Narodowe.
W obrębie starówki znajduje się Wyspa Piasek, której nazwa pochodzi od wzniesionego na niej w latach 1334 -1390 gotyckiego kościoła Najświętszej Marii Panny na Piasku, zniszczonego podczas oblężenia, następnie odbudowanego po wojnie. Wyspa ma powierzchnię około pięciu hektarów. Z północy na południe biegnie przez nią ulica św. Jadwigi. Tędy we wczesnym średniowieczu przebiegał trakt handlowy. Do roku 1810 wyspa stanowiła własność kościelną, po kasacie zakonów włączona została pod jurysdykcję miejską.
Wyjątkowa architektura
Przewodniki po zabytkach Starego Miasta we Wrocławiu zachęcają też między innymi do zwiedzenia Synagogi pod Białym Bocianem, budynku w stylu klasycystycznym z elementami architektury rzymskiej. Wewnątrz obejrzeć można wystawę przygotowaną przez Centrum Kultury i Edukacji Żydowskiej „Historia Odzyskana. Życie Żydów we Wrocławiu i na Dolnym Śląsku”, która kronikuje losy mieszkańców Wrocławia pochodzenia żydowskiego, od czasów średniowieczna poprzez niemiecko-żydowskie oświecenie i unicestwienie pod rządami nazistów, powojenny komunizm po dzisiejsze czasy w demokratycznej Polsce.
W programie zwiedzania zabytkowej starówki powinna znaleźć się także Nowa Giełda zbudowana w latach 1864-1867 w stylu angielskiego gotyku Tudorów z elementami neorenesansu. Gmach był do roku 1945 własnością Izby Przemysłowo-Handlowej. Obecnie należy do klubu sportowego Gwardia. Wielka sala będąca dziś areną zawodów sportowych, była przed laty parkietem rywalizacji graczy giełdowych. Cennym zabytkiem sztuki architektonicznej jest Hala Targowa zlokalizowana nieopodal wyspy Piasek, zbudowana w 1908 roku według projektu Richarda Plüddemanna, autora wielu charakterystycznych ceglanych budowli Wrocławia. Budynek wyszedł cało z zawieruchy drugiej wojny światowej. Do dziś służy celom targowym i jest jednym z największych miejsc tego typu w mieście.
Przy historycznej ulicy zlokalizowany jest gmach Opery Wrocławskiej, jednego z najbardziej znaczących teatrów w Polsce, wystawiających cieszące się wielkim uznaniem spektakle operowe. Rocznie wrocławską operę odwiedza ponad 100 tys. widzów. Budynek teatru wzniesiono w latach 1839–1841. Początkowo mieścił teatr miejski, w scenę operową przekształcono go na przełomie XIX i XX wieku. We wnętrzach zachowała się większość zdobień między innymi plafon z portretami kompozytorów i loża cesarska.
Przez wrocławską starówkę co dzień przewijają się turyści ze względu na zabytki, liczne hotele, puby, restauracje. Na Starym Mieście odbywają się najważniejsze uroczystości, imprezy kulturalne i rozrywkowe.
POT
