Uroczysty apel z udziałem m.in. przedstawicieli władz, wojska i służb mundurowych rozpoczął we wtorek obchody Narodowego Dnia Powstań Śląskich w Katowicach. Słowa nie wyrażą naszej wdzięczności dla powstańców śląskich – napisał premier Mateusz Morawiecki w odczytanym podczas uroczystości liście.
Ustawę o ustanowieniu 20 czerwca Narodowym Dniem Powstań Śląskich prezydent Andrzej Duda podpisał 7 czerwca 2022 r. w Katowicach. W ub. roku święto to było obchodzone po raz pierwszy – 20 czerwca 2022 r. przypadła setna rocznica przyłączenia części Górnego Śląska do Polski.
Tegoroczne obchody rozpoczęły się rano apelem przy Pomniku Powstańców Śląskim w Katowicach, który ma formę trzech orlich skrzydeł, symbolizujących powstania. Premier Morawiecki w liście przesłanym uczestnikom apelu zaznaczył, że ta uroczystość pozwala uświadomić sobie, jak wiele Polscy zawdzięczają powstańcom, którzy ponad 100 lat temu zmienili bieg historii. „Były to dni, które rozstrzygnęły o losach międzywojennej Polski, o jej szansach na modernizację, na zamożność, na nowoczesność. Śląsk był motorem napędowym polskiego postępu, jest nim zresztą do dzisiaj. Amerykanie mają Dolinę Krzemową, my mamy Śląsk” – napisał szef rządu w liście odczytanym przez posła Wojciecha Szaramę.
Morawiecki podkreślił, że wtorkowe uroczystości to nie tylko okazja do oddania czci bohaterom, ale też do refleksji, że ich ofiara musi motywować do pracy dla Polski. „Dzisiaj nie trzeba walczyć w powstaniach, dzisiaj Polska wymaga od nas nie ofiar, lecz prawego, dobrego życia, uczciwej pracy, wysiłku na rzecz dobra wspólnego” – wskazał premier, dodając że powstańcy śląscy „nie chcieli żyć gdziekolwiek i mówić jakimkolwiek językiem”. „Chcieli żyć w Polsce i mówić po polsku, chcieli, by ich dzieci miały polską, a nie niemiecką tożsamość”. „Obyśmy i my dzisiaj byli ożywiani tym samym duchem miłości do ojczyzny i okazali się godnymi spadkobiercami bohaterów sprzed ponad 100 lat” – dodał.
„Zabiegajmy dziś o dobrobyt i pomyślność Śląska oraz całej Polski naszą codzienną pracą i wzajemnym wsparciem. Oby powstańcy śląscy mogli z dumą spoglądać z góry na coraz piękniejszy Śląsk oraz na nas. Słowa nie wyrażą naszej wdzięczności dla powstańców śląskich, spośród których niejeden złożył najwyższą ofiarę na ołtarzu ojczyzny” – podsumował premier.
Wojewoda śląski Jarosław Wieczorek w swoim wystąpieniu mówił, że powstania śląskie nie tylko dały nadzieję Polakom, ale też przyczyniły się do tego, że część Górnego Śląska została przyłączona do Polski. „Trzeba było również ofiary krwi. Trudno policzyć dzisiaj, historycy też nie potrafią tego do końca oszacować, jaka była liczba ofiar po stronie polskiej, ale na pewno jest to kilka tysięcy podczas tych trzech zrywów” – dodał. Dziękując uczestnikom uroczystości wojewoda wyraził przekonanie, że upamiętnianie bohaterów, którzy walczyli o niepodległą Polskę to „absolutny obowiązek i powinność”. „O bezpieczeństwo i o wolność, o niepodległość, cały czas trzeba się troszczyć i dbać” – dodał.
Wiceprezydent Katowic Waldemar Bojarun mówił, że dziś warto postawić pytanie, co motywowało powstańców do walki o polskość. „Nie znali Polski takiej, jaką my znamy, a jednak w ich sercach tliła się wyjątkowa miłość, którą mogli okazać i niestety w wielu wypadkach złożyć ofiarę krwi” – wskazał. Wyraził przekonanie, że takie uroczystości jak Narodowy Dzień Powstań Śląskich są potrzebne nie tylko po to, by wspominać o ofierze powstańców, ale przekazywać najmłodszym jak ważna jest walka o pokój. „Żeby nikt z nas, nikt z nich, nigdy nie musiał chwycić za broń, żeby walczyć o swoją ojczyznę” – dodał wiceprezydent.
Podczas uroczystości przy Pomniku Powstańców Śląskich odśpiewano „Rotę” i hymn państwowy – podczas podniesienia flagi – odczytano też apel pamięci o oddano salwę honorową. Na koniec delegacje złożyły kwiaty. Wieniec w imieniu prezydenta Andrzeja Dudy złożył jego doradca Dariusz Dudek, a w imieniu premiera wojewoda i poseł Szarama. Katowickie obchody zakończy przedpołudniowa msza w kościele Podwyższenia Krzyża Świętego.
Obchody Narodowego Dnia Powstań Śląskich odbędą się we wtorek się także w innych śląskich miastach. Urząd Marszałkowski Woj. Śląskiego zorganizuje je w Parku Śląskim. Na Skwerze 100-lecia Powstań Śląskich odbędzie się przed południem koncert Orkiestry Muzeum Górnictwa Węglowego w Zabrzu, a następnie – w południe – podniesienie flagi państwowej oraz odegranie i odśpiewanie hymnu z udziałem kompanii honorowej 13. Śląskiej Brygady Obrony Terytorialnej, policyjnej orkiestry Komendy Wojewódzkiej Policji w Katowicach oraz chóru Zespołu Pieśni i Tańca Śląsk. Po hymnie zaplanowano wystąpienia okolicznościowe, złożenie wieńców, odegranie i odśpiewanie Roty i zakończenie uroczystości. Od 13. natomiast na Dużej Łące Parku Śląskiego trwał będzie Piknik Rodzinny. W Rudzie Śląskiej zostanie odsłonięty pomnik powstańca śląskiego Ignacego Kaczmarka, ufundowany przez Biuro Upamiętniania Walk i Męczeństwa IPN.
Sprawa przynależności państwowej Górnego Śląska, należącego wcześniej do państwa niemieckiego, decydowała się w latach 1919-21. Odzyskanie przez Polskę niepodległości w 1918 r. wzmogło działający tam polski ruch narodowy, zwalczany przez niemiecką administrację i wojsko. Walka o wpływy narodowe skutkowała m.in. trzema powstaniami śląskimi w latach 1919-21.
Zorganizowany w celu wyznaczenia nowych granic plebiscyt na Śląsku odbył się 20 marca 1921 r. W głosowaniu dopuszczono udział osób, które wcześniej wyemigrowały ze Śląska. Wobec ściągnięcia z Niemiec blisko 200 tys. emigrantów, głosujący za przynależnością do Polski okazali się mniejszością i stanowili 40,3 proc.
Komisja Plebiscytowa zdecydowała o przyznaniu prawie całego obszaru Niemcom. Jednak po III powstaniu śląskim zdecydowano o korzystniejszym dla Polski podziale Górnego Śląska. Z obszaru plebiscytowego do Polski przyłączono 29 proc. obszaru i 46 proc. ludności. W Polsce znalazły się m.in. Katowice, Świętochłowice, Królewska Huta (obecny Chorzów), Rybnik, Lubliniec, Tarnowskie Góry i Pszczyna.
Krzysztof Konopka/PAP
