Czym pachną święta Bożego Narodzenia? Wiele osób odpowiedziałoby, że… piernikami! Tradycja ich wyrabiania w Polsce sięga siedmiu wieków wstecz, a miastem najbardziej słynącym z piernikowych wypieków jest Toruń. Toruńskie pierniki cieszą się zasłużoną renomą i rozsławiają Polskę w świecie, podbijając podniebienia zagranicznych turystów i dziennikarzy. Jaka jest historia tych ciastek i dlaczego właśnie one stały się jednym z symboli świąt?
Kopernik i pierniki – z tych dwóch rzeczy słynie Toruń. Słynny astronom „wstrzymał Słońce, ruszył Ziemię”, zapisując się w historii świata. Ale toruńskie pierniki również zapisują swoją kartę w historii, i to nie byle jaką, bowiem tradycja piernikowych wypieków w Polsce ma już niemal 700 lat.
Pierwsze wzmianki o toruńskich piernikach pochodzą z 1380 roku. Choć ciastka na bazie miodu z korzennymi przyprawami znane były już w starożytności, to jednak nie Rzym, a Toruń – po długiej rywalizacji o to miano z niemiecką Norymbergą – stał się „światową stolicą piernika”. Wpływ na to miało, jak zwracają uwagę historycy, korzystne położenie miasta. Żyzne ziemie otaczające gród Kopernika zapewniały doskonałej jakości mąkę i miód, a usytuowanie na szlaku handlowym łączącym Lwów z Gdańskiem dawało łatwy dostęp do korzennych przypraw.
Wyrobem pierników trudnili się piernikarze, ale wypiekały je też zakony. Receptury były pilnie strzeżone i przekazywane ustnie z pokolenia na pokolenie. Z tego względu najstarszy znany dziś zapisany przepis na piernika toruńskiego pochodzi dopiero z 1725 roku. W dawnych wiekach pierniki – ze względu na użycie w nich drogocennych przypraw – uchodziły za wyrób luksusowy, ale mimo to cieszący się dużą popularnością nie tylko ze względu na walory smakowe, ale również fakt, że można było je długo przechowywać.
Powszechnie wiadomo, że ciasto na tradycyjny piernik musi przed pieczeniem długo leżakować. Zgodnie z tradycją 25 listopada – w dniu Świętej Katarzyny, patronki piekarzy, rozpoczynał się wypiek katarzynek – najsłynniejszych toruńskich pierników. Tradycja ta jest kultywowana do dziś, a katarzynki pozostają jednym z najpopularniejszych rodzajów pierników.
Toruńskie pierniki stają się coraz bardziej rozpoznawalne na świecie, rozsławiając nie tylko samo miasto, ale i Polskę. Wiosną tego roku trafiły na listę najlepszych ciastek na świecie, sporządzoną przez specjalistów z portalu Tasteatlas.pl, który słynie ze sporządzania ciekawych i nietypowych rankingów kulinarnych w skali globalnej. Wypiek rodem z Torunia zajął w zestawieniu 30. miejsce, wyprzedzając choćby słynne włoskie florentynki czy amerykańskie Peanut Butter Cookie.
Toruń dokłada starań, aby promować pierniki, które stały się jednym z najbardziej rozpoznawalnych symboli i atrakcji tego miasta. W Muzeum Piernika Toruńskiego (instytucja publiczna) i Żywym Muzeum Piernika (muzeum prywatne) przez cały rok organizowane są warsztaty dla dzieci i ciekawe spotkania, pokazujące historię piernika. Rokrocznie w czerwcu w Toruniu odbywa się też Toruńskie Święto Piernika, które przyciąga licznych turystów.
Choć pierniki nie są jedynie polską specjalnością, to Polska ma jedną z najdłuższych tradycji wypieku tych ciastek i coraz bardziej jest z nimi kojarzona. Zauważono to m.in. w BBC, również „The Guardian” opublikował kilka tygodni temu ciekawy artykuł na ten temat. Coraz większe poparcie zdobywa także inicjatywa mająca na celu wpisanie tradycji piernikarskich, nieodłącznie związanych z Toruniem, na Krajową Listę Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego UNESCO.
Pierniki można oczywiście jeść cały rok, ale chyba większość zgodzi się co do tego, że w okresie świątecznym smakują wyjątkowo i wprowadzają do naszych domów niepowtarzalny zapach. Wspólne robienie pierników może stać się rodzinną tradycją, która łączy kilka pokoleń – bo przecież czyż wycinanie różnych kształtów i ich późniejsze dekorowanie nie jest frajdą dla dzieci? Można się też pokusić o zrobienie domku z piernika, które są z kolei bardziej popularne w USA. A koniec końców na pewno piernikowy wypiek można zawiesić na choince – według dawnych wierzeń zwiastuje to dostatek w nadchodzącym roku – i zjeść bez wyrzutów sumienia, gdyż niegdyś uważano piernik za… lekarstwo (zapewne ze względu na użyte w nim przyprawy i miód). Zatem – smacznego i na zdrowie!
JLS
Najstarszy przepis na piernik toruński
Weź miodu przaśnego ile chcesz, włóż do naczynia, wlej do niego gorzałki mocnej sporo i wody, smaż powoli szumując, aż będzie gęsty, wlej do niecki, przydaj imbieru białego, gwoździków, cynamonu, gałek, kubebów, kardamonu, hanyżu nietłuczonego, skórek cytrynowych drobno krajanych, cukru ileć się będzie zdało, wszystko z grubsza jak miód ostygnie, że jeno letni będzie, wsyp mąki żytniej, ile potrzeba, umieszaj, niech tak stoi nakryto, aż dobrze wystygnie, potym wyłóż na stół, gnieć jak najmocniej, przydając mąki ile potrzeba, potym nakładź cykaty krajanej albo skórek cytrynowych w cukrze smażonych, znowu przegnieć i zaraz formuj pierniki, wielkie według upodobania porobiwszy, możesz znowu po wierzchu tu i ówdzie wtykać cykatę krajaną, do wierzchu pozyngowawszy piwem kłaść do pieca i wyjąwszy je jak się przepieką, znowu je zyngować miodem z piwem smażonym i znowu po wsadzeniu do pieca.
Piernikowe rekordy
- Najdłuższy piernik został wypieczony w 2019 roku podczas Dni Chleba i Piernika w śląskim Jaworze. Piernik zajął całą pierzeję jaworskiego rynku i mierzył 59,8 m.
- Największy piernikowy ludzik powstał w 2009 roku w Oslo. Ważącego 651 kg piernika wypiekli pracownicy miejscowego sklepu IKEA.
- Największy domek z piernika zbudowany został w Stanach Zjednoczonych. W 2013 roku grupa przyjaciół w Bryan w Teksasie pobiła rekord budując piernikową chatkę o powierzchni 234 m2 . Do jej wypieku zużyto 1 327 kg brązowego cukru, 820 kg masła, 7 200 jajek, 3 300 kg mąki. Jak obliczono całość miała 35,8 miliona kalorii. Chata stoi na wolnym powietrzu i można ją zwiedzać.
- Największe piernikowe serce powstało w 2019 roku w Żywym Muzeum Piernika. Serce ważyło ćwierć tony i składało się z 650 kawałków ciasta piernikowego oblanego czerwonym lukrem.
Podano za: muzeumpiernika.pl
