Ta szalenie popularna w XXI wieku komediowa forma artystyczna w postaci monologu ma historię sięgającą znacznie w głąb minionego stulecia. Kolebką stand-upu jest Ameryka. Do wzrostu jego powodzenia w ostatnich latach bardzo przyczyniły się serwisy internetowe.
Stand-up opiera się bardziej na charyzmie wykonawcy oraz na mocnym kontakcie z publicznością. To kontrowersyjna poniekąd forma sztuki, nie ma w niej tematów tabu. W żartach nie boi się spraw dla niektórych drażliwych, takich jak płeć, mniejszości seksualne, religia, kolor skóry czy polityka. Często nie może pozwolić sobie na to telewizja, kino czy kabaret. Padają słowa uchodzące za niecenzuralne. Improwizowany monolog nie ma z góry ustalanego scenariusza. Podczas występu wiele dzieje się spontanicznie.
Choć dowcipy na scenie chętnie opowiadał już Woody Allen czy Bob Hope, prawdziwymi gwiazdami w tej dziedzinie okazali się Richard Pryor oraz George Carlin. Ostatni z wymienionych na początku lat 70. został aresztowany za występ z monologiem o „siedmiu słowach, jakich nie należy wymawiać w telewizji”. Wszystkie z nich były przekleństwami. Niepoprawny artysta szybko stał się legendą. Lata 90. przyniosły rozkwit dowcipu z pogranicza absurdu oraz groteskowej improwizacji, a mistrzem w tym był Robin Williams głoszący nawet kilkugodzinne monologi pełne rozmaitych tematów.
Na polskiej scenie stand-upowej wśród pionierów znaczący okazał się Abelard Giza. To komik, który nie tylko bawi, ale i zmusza widzów do myślenia. Za ojców polskiego stand-upu uchodzą też Czarek Jurkiewicz i Karol Kopiec. Pamiętnym stał się rok 2008 i warszawska knajpa Na Kłopoty Bednarska, w której ci dwaj dali swój pierwszy występ. Do duetu Jurkiewicza i Kopca dołączył później Maciek Adamczyk, którego panowie wypatrzyli w klubie Lorelei, gdzie zaczynał też Sebastian Rejent, zwany dziś „królem roasta”.
Niektórzy jako stand-uperów wymieniają Bałtroczyka, Pazurę albo nawet satyryków z lat 70., ale nie ma co do tego powszechnej zgodności.
Halina Kossak
