Znajdujący się w Jersey City pomnik Katyń 1940 to dla Polonii miejsce szczególnie symboliczne. Monument ma wysokość ok. 12 metrów i składa się z granitowego cokołu, na którym znajduje się wykonana z brązu postać zakneblowanego żołnierza z rękami związanymi z tyłu, z wbitym w plecy bagnetem. Na froncie cokołu znajduje się napis „KATYŃ” i data: 1940, a na jego wschodniej części płaskorzeźba upamiętniająca Polaków zesłanych na Syberię. Pomnik upamiętnia też ofiary zamachu na WTC – w 2004 roku uroczyście odsłonięto okolicznościową tablicę nawiązującą do tego wydarzenia. Autorem monumentu jest polski rzeźbiarz – śp. Andrzej Pityński.
Kilka lat temu o pomniku zrobiło się głośno w związku z planami władz miasta, które chciały przenieść go w inne miejsce. Ostatecznie zwycięstwo odnieśli zwolennicy pozostawienia monumentu w dotychczasowej, bardzo reprezentacyjnej lokalizacji – na tle panoramy Manhattanu. Udało im się też na mocy prawa zagwarantować nieodwołalność tej decyzji. Sprawa ta jednak podzieliła Polonię i, mimo że kwestia lokalizacji pomnika nie jest już czymś podlegającym dyskusji, to podziały powstałe podczas tamtego sporu nadal się wśród części Polonii utrzymują. We wrześniu przed pomnikiem tydzień po tygodniu odbyły się dwie uroczystości, podczas których Polonia uczciła 85. rocznicę wybuchu II wojny światowej i rosyjskiej agresji na Polskę, 84. rocznicę zbrodni katyńskiej i 23. rocznicę zamachów z 11 września.
Pierwsza z uroczystości miała miejsce w niedzielę, 8 września. Organizatorami tego wydarzenia byli: Komitet Pamięci Zbrodni Katyńskiej 1940, Stowarzyszenie Weteranów Armii Polskiej oraz Kongres Polonii Amerykańskiej. Dzieci z Polskiej Szkoły Dokształcającej im. Henryka Sienkiewicza na Brooklynie uświetniły wydarzenie występami muzyczno-recytatorskimi, a przedstawiciele Polonii i polonijnych organizacji złożyli wieńce przed pomnikiem.
Druga uroczystość odbyła się w niedzielę, 15 września, z inicjatywy Komitetu Ochrony Pomnika Katyńskiego i Obiektów Historycznych. Wzięli w niej udział przedstawiciele licznych polonijnych organizacji, weterani na czele z Tadeuszem Antoniakiem – komendantem naczelnym Stowarzyszenia Weteranów Armii Polskiej w Ameryce, a także młodzież szkolna z przedstawicielami dyrekcji i nauczycielami z Polskiej Szkoły im. św. Stanisława Kostki w Wallington, Polskiej Szkoły im. Marii Skłodowskiej-Curie w Irvington i Polskiej Szkoły Dokształcającej im. marsz. J. Piłsudskiego w Jersey City. Przed pomnikiem złożono wieńce i wiązanki kwiatów, zaprezentowany został krótki program patriotyczno-artystyczny, odmówiono też modlitwę za ofiary wszystkich tych tragicznych wydarzeń, których rocznice upamiętniono.
JLS
Fot. Radio Rampa, M. Bielski
