W sobotę, 9 września, o godzinie 12 w odnowionej Sali Herbowej siedziby Stowarzyszenia Weteranów Armii Polskiej na nowojorskim Manhattanie rozpoczęło się Narodowe Czytanie 2023. W tym roku wybrana została lektura „Nad Niemnem” Elizy Orzeszkowej. Organizatorem spotkania było Przytulisko Literacko-Artystyczne.
Po części oficjalnej, czyli przemówieniach konsula Wawrzyna Warkockiego, Elżbiety Kieszczyńskiej i prof. Anny Frajlich-Zając, przystąpiono do czytania. Tę część poprowadziła Ella Wojczak, współzałożycielka Przytuliska. Pierwszym czytającym był konsul Wawrzyn Warkocki. Opis rzeki Niemen wprowadził publiczność w klimat i nastrój książki. Powoli wszyscy zgromadzeni zaczęli się przenosić duchem w drugą połowę XIX wieku, czas zwolnił. Kolejnym czytającym był znany doskonale wszystkim Stan Borys. Opis nestora rodu Korczyńskich, Benedykta, sprawił, że obecni na potkaniu poczuli klimat Korczyna i atmosfery panującej w tym domu.
Następnie głos zabrała Krystyna Tyszkiewicz, znana wszystkim choćby z roli Hanki Ordonówny. Z prawdziwym talentem przeczytała fragment, który doskonale opisuje kapryśny i egzaltowany, a czasem nawet infantylny, charakter Emilii Korczyńskiej, żony Benedykta, za co dostała w pełni zasłużone, ogromne brawa. Kolejnymi czytającymi byli: Grażyna Drabik, która czytała fragment pierwszego spotkania Justyny Orzelskiej i Jana Bohatyrowicza; Kasia Drucker, która z wielkim wyczuciem wcieliła się w rolę Jadwigi Domuntówny, potencjalnej kandydatki na żonę Jana. Zasłuchani widzowie poznali następnie siostrę Benedykta, Martę, którą zaprezentowała Zofia Kłopotowska. Łącznie piętnaście osób czytało fragmenty książki, ukazując niełatwe losy rodów Korczyńskich i Bohatyrowiczów.
Jak słusznie zauważyła Jolanta Szczepkowska, czytająca kolejny fragment, tym razem opisujący Andrzejową Korczyńską, nigdzie w powieści nie pada imię wdowy po Andrzeju. Może autorka chciała w ten sposób podkreślić ważność Andrzeja, brata Benedykta, który zginął w Powstaniu Styczniowym i spoczywa we wspólnej mogile wraz z pozostałymi czterdziestoma poległymi. Jolancie Wysockiej przypadł bardzo ważny fragment, gdzie w dialogu pomiędzy Justyną Orzelską a Witoldem Korczyńskim, synem Benedykta, występują typowe nuty epoki, czyli myśl pozytywistyczna. Nestor Polonii w Nowym Jorku, ponad 100-letni Fryderyk Dammont opisał scenę, kiedy Justyna, Anzelm i Jan idą zobaczyć grobowiec protoplastów rodziny Bohatyrowiczów, Jana i Cecylii.
Wyznanie miłości i deklaracja o wspólnym życiu Jana i Justyny przypadła Krystynie Pituli, która bardzo dobrze przygotowana wspaniale wcieliła się w rolę i z ogromną energią przedstawiła wybrany dla niej fragment. Wspomniana już wcześniej prof. Anna Frajlich-Zając czytała o innych postaciach, występujących w „Nad Niemnem”, a mianowicie, o sąsiadce Korczyńskich, Kirłowej, która nieświadoma zaręczyn Jana i Justyny, przyjeżdża do Korczyna, aby w imieniu swego kuzyna, Teofila Różyca, prosić o rękę Orzelskiej.
Przedstawicielka stanu Connecticut, Izabela Pardo-Malecka, prowadząca lokalną stację radiową „Polska w muzyce i w pieśni” w czytaniu wcieliła się w Emilię Korczyńską, która w swój specyficzny sposób reaguje na wieść o chęci poślubienia Justyny przez Różyca. Czytanie powoli dobiegało końca. Już tylko cudowna, niesłychanie utalentowana aktorsko i emocjonalna Izabella Górska-Karkowska przeczytała fragment, kiedy Justyna rozmawia z Zygmuntem, synem Andrzejowej Korczyńskiej (który również smalił cholewki do Justyny, choć był żonaty), a Aneta Pieróg-Sudol, właścicielka Rustic Square Art Studio, wcieliła się w rolę Justyny, która oznajmia rodzinie, że przyjąć oświadczyn Teofila nie może, bo jest zaręczona z Janem. I przychodzi wreszcie moment na grand finale. Elżbieta Kieszczyńska przeczytała ostatni fragment „Nad Niemnem”. Wśród widowni zapanowało poruszenie, niektórym łezka się w oku zakręciła.
Tak zakończyło się wspólne czytanie powieści Elizy Orzeszkowej. Po zakończeniu czytania wśród wszystkich gości rozlosowano 25 egzemplarzy „Nad Niemnem”, a później przyszedł czas na wspólną biesiadę, poczęstunek, zdjęcia i niekończące się rozmowy.
Ella Wojczak
Akcja Narodowego Czytania organizowana jest przez prezydenta RP corocznie od 2012 roku. Została zainicjowana wspólnym czytaniem „Pana Tadeusza”. Podczas następnych edycji przeczytano: dzieła Aleksandra Fredry, trylogię Henryka Sienkiewicza, „Lalkę” Bolesława Prusa, „Quo Vadis” Henryka Sienkiewicza, „Wesele” Stanisława Wyspiańskiego, „Przedwiośnie” Stefana Żeromskiego, polskie nowele, „Balladynę” Juliusza Słowackiego, „Moralność Pani Dulskiej” Gabrieli Zapolskiej oraz „Ballady i romanse” Adama Mickiewicza. Lekturą tegorocznej, 12., edycji Narodowego Czytania jest powieść „Nad Niemnem” Elizy Orzeszkowej. „To książka nastrojowa, napisana barwnym językiem, a zarazem donośna i sugestywna w swoim patriotycznym przesłaniu” – napisał o niej prezydent Duda. „Chciałbym, aby tegoroczna lektura pogłębiła też namysł nad tym, w jaki sposób współcześnie odczytujemy naszą historię i jak o niej pamiętamy” – dodał.
