Współczesny mały koszyk z barankiem, kolorowymi pisankami i odrobiną pokarmów prawie w niczym nie przypomina dawnych święconek. Estetyka, elementy z marketu, uproszczenia – to znaki nowych czasów, nieuchronnych zmian obyczajowych. Nasi przodkowie święcili o wiele więcej, bo wszystko to, co rzeczywiście jadali podczas Wielkanocy. Poświęcali też wodę.
Od dawna uważano, że podczas tak wielkiego święta, jakim jest Wielkanoc, należy jeść pokarm pobłogosławiony. W Polsce zwyczaj ten jest znany powszechnie od wieków. Choć nie stanowi obowiązku religijnego, chętnie kultywuje go większość ludzi. Obrzęd współczesny jest bardzo uproszczony w porównaniu z dawnym.
Zależnie od majętności
Zamożni przywozili konno proboszcza dla poświęcenia pożywienia do własnych domów. Trudno byłoby im bowiem zawieźć gdziekolwiek tyle jadła, ile święcili. Na długich dworskich stołach rozkładano tak duże ilości jedzenia, jakie dziś widujemy zwykle na kiermaszach czy kulinarnych pokazach. W zamożnych domach na stole, oprócz mnóstwa ciast, bab, wędlin, jaj, serów i masła, znajdowało się nawet pieczone prosię z pisanką w pysku. Mniej zamożni układali pokarm w koszach i święcili w umówionych wcześniej miejscach, zwykle przy kapliczce, krzyżu, placu lub przed domem jednego z ważniejszych gospodarzy. Zwyczaj święcenia pokarmów w kościele, narodził się w czasach nam bliższych.
Płachta zamiast koszyczka
Często rozkładano prowiant na białych płachtach lub obrusach. Nawet ten materiał nabierał szczególnej mocy. Po poświęceniu służył do ochrony przed piorunami, dlatego później płachty czy obrusy spod święconki rozkładano przed domem, gdy nadchodziła burza. Stary zwyczaj nakazywał też po poświęceniu koszyka obejść z nim swój dom trzy razy, zgodnie z ruchem wskazówek zegara, aby zapewnić pomyślność i bezpieczeństwo dobytkowi, odpędzić złe moce.
Oprócz pokarmu ogień i woda
Wielka Sobota to dzień, w którym święci się nie tylko pokarmy, ale także ogień i wodę. W przypadku ognia tradycja nakazuje czynić to jednak o innej porze, odrębnie. Zwykle późniejszą porą przed kościołem rozpala się ognisko, którego płomienie zostają poświęcone przez kapłana. Następnie od poświęconego ognia zapala się paschał (dużą świecę), oznaczającą Chrystusa, czyli Światłość świata, co symbolizuje dokonanie się Paschy, przejścia z mroku do jasności, ze śmierci do życia.
hk
