W zabytkowej kamienicy nr 9 z drugiej połowy XIX w., przy ul. 3 Maja w stolicy Podkarpacia, mieści się Galeria Fotografii Miasta Rzeszowa (GFMR). Ta samorządowa instytucja kultury, działająca nieprzerwanie od 1992 r., posiada zbiory fotogramów i negatywów, ukazujących miasto nad Wisłokiem od końca XIX w. aż po czasy współczesne. Są to m.in. negatywy szklane Edwarda Janusza i Rodziny, fotografie z okresu międzywojennego i okupacji, prace znanych rzeszowskich fotografików z lat 50.-90. oraz wykonywane obecnie pliki fotografii cyfrowej, dokumentujące wszechstronny rozwój miasta. Oprócz wystaw w lokalu GFMR organizuje ekspozycje plenerowe w przestrzeni miejskiej, warsztaty fotograficzne dla młodzieży i dorosłych, promuje młodych twórców w Galerii Debiuty.
Od kilku tygodni przygotowywana jest kolejna wystawa kolekcji zdjęć z negatywów, których właścicielem jest Krzysztof Neuberg – pasjonat i popularyzator fotografii i historii kultury. Całość liczy ponad 150 fotografii o charakterze amatorskim, niemniej z historycznego punktu widzenia niezwykle wartościowych. Są wśród nich zdjęcia przedstawiające miejsca i budynki kojarzone z Polonią amerykańską w latach 30., 40. i 50., jak również fotografie z polonijnych uroczystości oraz okazjonalne portrety, wykonane zarówno w plenerze, jak i w świadomie zaaranżowanym studio fotograficznym.
Kolekcja wydaje się być znakomitym świadkiem historii z życia codziennego Polonii amerykańskiej w okresie przed- i powojennym. Patrząc na fotografie można niemal doświadczyć atmosfery tamtych lat i tego, co towarzyszyło ludziom uchwyconym na kawałkach materiału światłoczułego. Wszystko to jest dodatkowo owiane zagadką, związaną z pochodzeniem zdjęć oraz tożsamością osoby, która je wykonała. Pewnym wydaje się jedynie fakt, iż musiał być to ktoś blisko związany, a nawet zaprzyjaźniony w sposób naturalny z przedstawionym środowiskiem polskich emigrantów w Ameryce.
Wiele niewiadomych kryją sytuacje i miejsca uwiecznione na zdjęciach. Pracownicy Galerii próbują to ustalić, jednakże trudno jest znaleźć wartościowe źródło informacji, które mogłoby posłużyć jako pewne do identyfikacji poszczególnych ujęć. Jedno ze zdjęć przedstawia budynek z napisem: Polsko-Amerykański Obywatelski Klub Kazimierz Pułaski, Manville Park, NJ. Załączamy je (zdjęcie nr 1) z prośbą o pomoc w ustaleniu paru faktów. Może za pośrednictwem czytelników Białego Orła uda się znaleźć odpowiedzi na kilka najważniejszych pytań:
- W jakich latach działał ten klub? Zdjęcie przedstawia zapewne moment tuż przed otwarciem, wskazywałaby na to wstęga gotowa do przecięcia.
- W którym konkretnie miejscu stał budynek widoczny na fotografii? A może nadal stoi?
Fotografia nr 2 pokazuje natomiast początki budowy i urządzania Kempingu (?) Pulaski. Nasuwa się tu kolejne pytanie: Gdzie powstał ten obiekt i czy jest wykorzystywany do dzisiaj?
Zdjęcie nr 3 obrazuje zakładanie fundamentu pod budowę domu Gminy 84 Z.N.P.
Zdjęcie nr 4 – już wzniesiony budynek przez Gminę 84 Z.N.P.
Z jakich lat pochodzą te zdjęcia?
Jedyny opisany fotogram ze zbioru informuje, że wykonano go w 1932 roku w Harrison (zdjęcie nr 5). Może na podstawie widocznych fragmentów mostu uda się komuś zlokalizować miejsce, gdzie zrobiono tę fotografię? Została ona podpisana charakterystycznym ozdobnym pismem. W albumie z negatywami znajdowało się kilka niewielkich, zapisanych niewątpliwie tą samą ręką, karteczek. Na jednej z nich widnieje imię i nazwisko: Leopold Karol Babirecki. Czyżby inicjały LB, które widnieją na fotografii, wskazywały, że autorem zdjęcia, a może też innych zdjęć, jest Leopold Babirecki (1906-2001), działacz Związku Narodowego Polskiego?
Oczywiście zdjęć i pytań jest znacznie więcej, dotyczą np. jakiejś uroczystości polonijnej z 1943 r. – prawdopodobnie uroczystego Zjazdu P.N.A. – zdjęcia nr 6 i 7; może znajdzie się osoba, potrafiąca ustalić miejsce tego zjazdu i nazwisko przemawiającego działacza P.N.A.
Organizatorzy wystawy liczą na zainteresowanie i ewentualną pomoc czytelników Białego Orła w rozwiązaniu innych jeszcze zagadek, związanych z tym zbiorem. Każdy, nawet najdrobniejszy, ślad, pozostawiony przez naszych rodaków w Ameryce, wart jest odnotowania i ocalenia.
Wernisaż wystawy o roboczym tytule ,,W AMERYCE / IN AMERICA”, w ramach której pokazanych zostanie kilkadziesiąt wybranych z całej kolekcji fotografii, wykonanych w technice reprodukcji cyfrowych z oryginalnych negatywów celuloidowych, odbędzie się 3 sierpnia br. w siedzibie Galerii Fotografii Miasta Rzeszowa.
GFMR oraz właściciel kolekcji, Krzysztof Neuberg, będą niezmiernie wdzięczni za jakąkolwiek pomoc przy uzyskaniu chociaż częściowych odpowiedzi na powyższe niewiadome. Prosimy o kontakt z Piotrem Piechem – dyrektorem GFMR, tel. 48 17 748-11-05, kom.: 48 693-289-590, e-mail: ppiech@gfmr.pl, lub z redakcją Białego Orła: info@whiteeaglenews.com.
Jerzy Wróbel
