Rok 2020 przyniósł wiele wyzwań. Pandemia koronawirusa zmieniła nasz sposób funkcjonowania na co dzień, nie pozostała też bez wpływu na działalność patriotyczną i społeczną. Jednak Komitet Ochrony Pomnika Katyńskiego i Obiektów Historycznych dołożył starań, by ważne dla Polski i Polonii rocznice upamiętnione zostały w godny sposób. Ponadto miniony rok przyniósł też kolejne pozytywne decyzje zabezpieczające losy Pomnika Katyńskiego w Jersey City, NJ, zatem nie uznawajmy go pochopnie za całkiem stracony.
Wrześniowe rocznice
Wrzesień 2020 zapisał się w historii Polonii z Nowego Jorku, New Jersey i Connecticut przez dwie daty ważne dla naszego etosu narodowego i pamięci tych, którzy oddali życie w imię ojczyzny. Obostrzenia spowodowane pandemią Covid-19 stanowiły przeszkodę we wszelkiej działalności społecznej, ale jeszcze raz pokazaliśmy, że jesteśmy dobrze zorganizowani i nic nie jest w stanie nas powstrzymać.
10 września radni miasta Jersey City przegłosowali z tylko jednym głosem sprzeciwu poprawkę ponownie zabezpieczającą pomnik Katyń 1940 dłuta śp. Andrzeja Pityńskiego. Ponieważ planowana jest przebudowa okolicy pomnika Katyń 1940 na Exchange Place, potrzebne są zmiany prawne i usunięcie ograniczeń dla przebudowy okolicy pomnika. Próbowano wprowadzić zarządzenie o zniesieniu wszystkich poprzednio uchwalonych praw, co usunęłoby także to zarządzenie, które wywalczyliśmy w 2018 r. – o wieczystym lokowaniu pomnika. Dzięki niestrudzonej pracy Komitetu Ochrony Pomnika Katyńskiego i Obiektów Historycznych, a szczególnie jego działacza Charlesa Balcera, który zasiada w radzie jako przewodniczący, osiągnęliśmy cel. Charles uzgadniał i negocjował nowy zapis, a inni działacze Komitetu zdobyli dla niego zwolenników w radzie miasta oraz wśród członków Exchange Alliance i dystryktu SID. 10 września odbyły się wirtualne obrady rady miasta w tej sprawie, transmitowane online. Spora grupa Polonii połączyła się wirtualnie, by okazać swe poparcie dla tej sprawy, a mecenas Sławomir Platta elokwentnie przedstawił proponowaną poprawkę.
Głos zabrało również kilka osób niezrzeszonych, którzy jednak poruszyli ważne kwestie, choć niezwiązane bezpośrednio z lokalizacją pomnika. Wśród nich była pani Piórkowska, która trafnie zaatakowała niezgodne z konstytucją i prawem lokalnym rozporządzenie dotyczące zgromadzeń na Exchange Place i ograniczające liczbę uczestników do 50 osób.
Symbol jedności
Wśród przemówień osób w kwestii poprawki zabezpieczającej pomnik na szczególną uwagę zasługują wystąpienia Janusza Sporka – przewodniczącego Komitetu Ochrony Pomnika Katyńskiego i Obiektów Historycznych i Wojtka Mazura – wiceprzewodniczącego.
– Chciałbym podziękować radzie za wsparcie dla społeczności polonijnej i mieszkańców Jersey City. Dziękujemy za prowadzenie otwartego dialogu w celu rozwiązania naszych problemów. Dziękuję za dalsze dotrzymywanie obietnicy wiecznego lokowania Pomnika Katyńskiego w obecnym miejscu na Exchange Place – powiedział Janusz Sporek. Przypomniał też, że na pomniku znajduje się tablica upamiętniająca poległych w zamachach z 11 września. – W przeddzień tej rocznicy chciałbym podziękować za dalsze wspieranie społeczności Jersey City, żeby zachować takie pomniki, upamiętniające tych, którzy poświęcili się za naszą wolność – dodał.
– Jako przedsiębiorca i kontraktor doskonale rozumiem proces, który należy zainicjować, aby otworzyć drogę do rewitalizacji Exchange Place. Byłem jednym z członków Komitetu Ochrony Pomnika Katyńskiego i Obiektów Historycznych obecnych na spotkaniu z Elizabeth Cain w celu omówienia planów rewitalizacji terenu. Przedstawiliśmy nasz punkt widzenia i proponowane zmiany, aby to miejsce było jeszcze lepsze. W końcu jesteśmy obywatelami, którzy budują miasto, wspierają miasto i odpoczywają na jego placach i parkach, ładując nasze wewnętrzne baterie do ciężkiej codziennej pracy. Ważne jest, aby miasto było piękne i bardziej zielone, ponieważ przyciąga odwiedzających i turystów oraz generuje dodatkowe dochody – mówił Wojciech Mazur. – Ale wszyscy musimy chronić już uznaną sztukę i piękno Jersey City. Pomnik Katyński na Exchange Place jest wysoko plasowany na liście atrakcji turystycznych Jersey City. Upewnijmy się, że jest odpowiednio chroniony – apelował. Zauważył, że pomnik zasługuje też na ochronę jako symbol społecznej samoorganizacji z roku 2018 r., kiedy to w obronie Pomnika Katyńskiego zjednoczyli się Polacy, Latynosi, Afroamerykanie, Koreańczycy, Hindusi i inni. – Ten przykład ponadetnicznej i międzykulturowej współpracy jest bezprecedensowy w ostatniej dekadzie, a świadectwem tego jest 10 tysięcy podpisów zebranych pod petycją w sprawie referendum. W czasach niepokojów powodowanych rasizmem jesteśmy przykładem jedności, tu, na Exchange Place, przy tym pomniku – twierdził.
Poprawka została przegłosowana w następującym brzmieniu: „wszystkie rozporządzenia są usuwane oprócz zarządzenia 18-144 (dot. lokalizacji pomnika – red.)”. Pomnik pozostaje więc bezpieczny, a Komitet będzie z uwagą przyglądał się planom rewitalizacji Exchange Place w Jersey City, żeby dopilnować, że będzie on finalnie podkreślał piękno pomnika.
W jedności siła
20 września 2020 r. Komitet Ochrony Pomnika Katyńskiego i Obiektów Historycznych zorganizował obchody 81. rocznicy agresji sowieckiej na Polskę, która miała miejsce 17 września 1939 r. Uroczystość rozpoczął Janusz Sporek. Minutą ciszy uczczono pamięć poległych w tamtym czasie, a także przyjaciół, którzy w niedawnym czasie odeszli: radnego Michaela Yuna i autora pomnika Andrzeja Pityńskiego. O oprawę muzyczną i patriotyczne pieśni zadbali Mariusz Bielski i Julia Bielska.
Na uroczystość przybyło wielu znamienitych gości, w tym wicekonsul reprezentująca Konsulat Generalny RP w Nowym Jorku, która wygłosiła wspaniałe przemówienie. Wspomniała, że ludobójstwo katyńskie dotknęło także jej bliskich. Przemawiał także mec. Sławomir Platta, przewodniczący Komitetu Janusz Sporek i mający już 92 lata uczestnik uroczystości, który był zesłany na Sybir. Głos zabrali też radni Jersey City. Radny Solomon odczytał uroczystą proklamację wydaną przez Radę Miasta i podpisaną przez burmistrza Fullopa. W tej deklaracji Komitet Ochrony Pomnika Katyńskiego i Obiektów Historycznych został uznany jako organizacja reprezentująca Polonię i partner do współpracy, a sama data zdradzieckiej agresji sowieckiej Rosji jako znaczący fakt w historii II wojny światowej. Radny Boggiano wypowiedział słowa poparcia dla starań o uświetnienie i utrzymanie tego pomnika jako uniwersalnego symbolu poświęcenia weteranów i patriotów dla przyszłych pokoleń oraz zapewnił, że nigdy nie pozwoli na jego usunięcie. Obecna była też delegacja Polish American Strategic Initiative, Główna Marszałek Parady Pułaskiego 2020/21, przedstawiciel grupy rekonstrukcyjnej Wojska Polskiego, Szkoła Polska pod dyrekcją Bogusławy Huang z piękną oprawą słowno-muzyczną, przedstawiciel Kongresu Polonii Amerykańskiej Andrzej Burghardt oraz motocykliści z polskiego klubu Husaria. Wszyscy delegaci uroczyście złożyli kwiaty pod pomnikiem. W imieniu Komitetu kwiaty złożyli Iwona Rachelski i Wojciech Mazur, ofiarując ponadto biało-czerwoną szarfę, którą umieszczono wokół cokołu. Na szarfie znalazł się napis w języku angielskim informujący przechodniów, że Rosja sowiecka przez swą agresję 17 września 1939 roku była współodpowiedzialna za rozpętanie II wojny światowej.
Pomimo ograniczeń związanych z pandemią Covid-19 Komitet Ochrony Pomnika Katyńskiego i Obiektów Historycznych wraz z okoliczną Polonią był w stanie bronić pomnika w negocjacjach na wirtualnym posiedzeniu rady miasta Jersey City. Był w stanie też zorganizować uroczystość, w której wzięło udział ok. 150 osób, w tym znamienici goście. Jeszcze raz pokazaliśmy, że działając w kolektywie i solidarnie jesteśmy w stanie pokonać wszelkie przeszkody!
Wojciech Mazur
Wiceprzewodniczący Komitetu Ochrony Pomnika Katyńskiego i Obiektów Historycznych
