Polacy w Nowym Jorku uroczyście celebrowali 80. rocznicę Powstania Warszawskiego

Powiewająca na Greenpoincie przez 63 dni biało-czerwona flaga ze znakiem kotwicy. Plakaty z wizerunkami polskich bohaterów. Imponujący mural przedstawiający palącą się Warszawę. Tymi symbolami nowojorska społeczność polonijna upamiętniła tegoroczną, 80. rocznicę Powstania Warszawskiego.

Za Warszawę, za wolność – z tym hasłem w sercach i umysłach w 1944 roku nasi rodacy walczyli o wolną Polskę. Powstanie Warszawskie jest jednym z najważniejszych wydarzeń w najnowszej historii Polski. Choć od tego czasu minęło już 80 lat, pamięć i wdzięczność wobec rodaków, którzy sprzeciwili się niemieckim okupantom, jest wciąż obecna w sercach Polaków, również tych mieszkających za oceanem. Tegoroczne uroczystości zorganizowane przez polską społeczność w Nowym Jorku stanowiły nie tylko hołd dla bohaterów Powstania, ale były również wyrazem międzynarodowej solidarności i wspólnego dziedzictwa historycznego.

Modlitwa za powstańców

Obchody 80. rocznicy Powstania Warszawskiego w Nowym Jorku rozpoczęły się już 28 lipca mszą świętą odprawioną w kościele św. Stanisława Biskupa i Męczennika na Manhattanie. Wspólna modlitwa za powstańców to wieloletnia tradycja nowojorskiej społeczności polonijnej.

– Od wielu dekad w naszej parafii raz do roku odbywa się msza powstańcza, podczas której modlimy się i oddajemy hołd bohaterom walczącym za wolność naszej ojczyzny – mówi o. Michał Czyżewski, proboszcz parafii. – Podczas mszy obecni są zawsze powstańcy, których powojenne losy zawiodły do Ameryki. To dla nas wielki zaszczyt – dodaje. O. Michał Czyżewski wraz z ks. Michałem Ulaskim przewodniczyli modlitwie, a wyjątkowe kazanie wygłosił ks. Marcin Szczerbiński, dyrektor Wydziału Duszpasterstwa Rodzin Kurii Metropolitalnej Warszawskiej.

Na mszy wspólnie modliła się społeczność polonijna, przedstawiciele organizacji polonijnych oraz jej inicjatorzy – harcerstwo polskie w USA. W uroczystościach uczestniczyli także m.in. konsul generalny RP w Nowym Jorku Mateusz Sakowicz, Wielki Marszałek tegorocznej Parady Pułaskiego Piotr Praszkowicz oraz przedstawiciel Stowarzyszenia Weteranów Armii Polskiej w Ameryce Teofil Lachowicz.

Wzniesienie flagi

Punkt kulminacyjny nowojorskich obchodów nastąpił w czwartek, 1 sierpnia. Gdy wybiła symboliczna godzina „W” wyznaczająca moment rozpoczęcia powstania w 1944 roku, czyli 11:00 przed południem czasu nowojorskiego, maszt przed budynkiem Polsko-Słowiańskiej Federalnej Unii Kredytowej na Queensie ozdobiła biało-czerwona flaga. Wyjątkowa, bo z charakterystycznym znakiem kotwicy Polski Walczącej – symbolem nadziei na odzyskanie niepodległości przez Polskę. Wzniesiona w atmosferze wspólnej zadumy i wdzięczności flaga będzie powiewać aż do października, dokładnie 63 dni od jej wciągnięcia na maszt, symbolizując tym czas trwania Powstania Warszawskiego. Z inicjatywy PSFCU biało-czerwona flaga pojawiła się także w sercu Manhattanu.

– Od lat Polsko-Słowiańska Federalna Unia Kredytowa przypomina mieszkańcom Nowego Jorku i całej Ameryki o Powstaniu Warszawskim. Zarówno o jego znaczeniu i symbolice w historii Polski, jak i o poświęceniu i ofierze złożonej przez żołnierzy Armii Krajowej oraz cywilną ludność Warszawy – mówi Bogdan Chmielewski, dyrektor wykonawczy PSFCU. Aby podkreślić szczególne znaczenie tegorocznych obchodów, spółka zasponsorowała reklamę upamiętniającą bohaterów Powstania. Grafikę poświęconą Powstaniu przez cały dzień można było podziwiać na budynku NASDAQ na Times Square.

Wyjątkowy memoriał

Tuż po uroczystości wciągnięcia flagi zgromadzeni goście przenieśli się przed budynek Polskiego Domu Narodowego, gdzie odbyło się kolejne wydarzenie tegorocznych obchodów: odsłonięcie odnowionego i przemalowanego muralu upamiętniającego Powstanie Warszawskie. Malowidło, zdobiące ścianę Polskiego Domu Narodowego od 2014 roku, na okrągłą, 80. rocznicę wydarzenia, zyskało zupełnie nowy wygląd.

– Mural od samego początku miał być żywym memoriałem – mówi Grzegorz Fryc, inicjator projektu. – Planowo miał być przemalowywany na różne rocznice, a kolejni artyści mieli dostawać szansę, aby oddać w Nowym Jorku hołd Powstańcom Warszawskim. 80. rocznica jest ku temu idealną okazją – wskazuje Fryc.

Odrestaurowany mural, stworzony przez artystów Good Looking Studio&Brush Brothers na podstawie projektu Adama Biszewskiego, przedstawia płonącą Warszawę i powstańców w ferworze walki, chronionych przez monumentalny blok w kształcie kotwicy Polski Walczącej. Po prawej stronie uwieczniono dwunastu powstańców, którzy po zakończeniu wojny znaleźli schronienie w Stanach Zjednoczonych. Wśród nich znajdują się postaci takie jak Ryszard „Ryś” Kossobudzki, ojciec znanej dziennikarki Rity Cosby, Julian „Goliat” Kulski, syn wojennego prezydenta Warszawy, oraz Danuta „Siódemka” Krempa Szlajmer, łącznika i sanitariuszka w batalionie Kiliński, a także jedyna żyjąca bohaterka uhonorowana na muralu, obecna na uroczystości re-dedykacji. Patronat nad tym symbolicznym dziełem objęło Narodowe Centrum Kultury. Inicjatywa została sfinansowana przez Stowarzyszenie Weteranów Armii Polskiej w Ameryce, Polsko-Słowiańską Federalną Unię Kredytową oraz Polski Dom Narodowy na Greenpoincie.

Mural do tej pory był odnawiany dwa razy. Pierwsza wersja muralu, stworzona z inicjatywy Fryca oraz Stowarzyszenia Weteranów Armii Polskiej, została namalowana 10 lat temu przez polonijnego artystę Rafała Pisarczyka. Kilka miesięcy po namalowaniu mural został zdewastowany, ale go odnowiono. – Ten mural też ma swoją burzliwą historię – jest jak Warszawa, został zniszczony i odbudowany – mówi Grzegorz Fryc. – Choć sam fakt zniszczenia muralu był przykry, wyniknęła z niego pozytywna rzecz – o Powstaniu Warszawskim powiedziały wszystkie największe telewizje amerykańskie. Tym samym miliony Amerykanów dowiedziały się o heroizmie polskich bohaterów – dodaje.

Plakaty powstańcze

O poświęceniu i odwadze polskich bohaterów przypominają nie tylko oficjalne uroczystości na Greenpoincie. Każdego roku na początku sierpnia, na ulice Nowego Jorku i New Jersey, trafiają unikalne plakaty upamiętniające powstanie oraz jego najbardziej zasłużonych uczestników.

 – W każdą rocznicę Powstania Warszawskiego drukujemy powstańcze plakaty, które mają na celu przypominać ludziom o rocznicy powstania i pielęgnować jego pamięć – wskazuje Grzegorz Fryc, twórca plakatów. – Na awersie każdego plakatu znajduje się zawsze hołd dla jednego z powstańców, który żył lub żyje wśród nas. Tym sposobem pragniemy przybliżyć ludziom postacie „amerykańskich” powstańców, ludzi, którzy byli naszymi sąsiadami – mówi. W tym roku plakaty honorują Jerzego Odona Wosia, ps. „Donat,” członka Kedywu, który w latach 60. trafił do Stanów Zjednoczonych i został działaczem polonijnym. Postać Wosia siedzącego na czołgu utrwalona była na pierwszej wersji muralu powstańczego i jest też namalowana na jego obecnej wersji. Do tej pory powstało już 11 kolekcjonerskich plakatów. Wśród uhonorowanych powstańców znalazły się m.in. postacie, których wizerunki uwieczniono na nowym muralu: Ryszard „Ryś” Kossobudzki, Julian „Goliat” Kulski czy Władysław „Bystrzycki” Mazur, a także para z słynnego zdjęcia przedstawiającego powstańczy ślub – Bolesław i Alicja Biegowie.

Barwy powstania

W przeddzień oficjalnych uroczystości powstańczych, w środę, 31 lipca, w Konsulacie Generalnym RP w Nowym Jorku, w ramach obchodów 80. rocznicy odbył się również wernisaż wystawy „Barwy Powstania Warszawskiego”. Na wernisażu zaprezentowano fotografie z czasów Powstania – w wersji koloryzowanej, stworzone przez polskiego artystę Mikołaja Kaczmarka, który osobiście zaprezentował swoje prace. Na otwarciu wystawy pojawił się także gość specjalny – Andrzej Rawicz, uczestnik Powstania, który jako dziesięciolatek roznosił „Biuletyn Informacyjny” wśród powstańców i mieszkańców Warszawy. Wernisaż uświetnił występ Chóru Dziecięcego Polonia, który zaśpiewał powstańcze piosenki.

Marlena Hebda
Fot. KG w NY, facebook, M. Bielski, Gram-X