30 października minister spraw zagranicznych Radosław Sikorski wygłosił w Senacie ważne wystąpienie, w którym przedstawił założenia nowej polityki polonijnej, która ma być realizowana przez polski rząd. W przemówieniu podkreślił kilka kluczowych zmian i obszarów, na które rząd będzie kłaść większy nacisk w swojej współpracy z Polonią. Co dokładnie się zmieni i na jaką pomoc ze strony Polski może liczyć Polonia?
600 milionów dla Polonii
Radosław Sikorski w swoim wystąpieniu przedstawił wizję polityki polskiego rządu w stosunku do około 20 milionów osób polskiego pochodzenia, których życie toczy się poza Polską. Wyjaśnił, że w tej wizji polonijna diaspora definiowana jest szeroko, nie tylko jako „polscy obywatele zamieszkujący na stałe lub tymczasowo za granicą, ale również osoby polskiego pochodzenia, które chcą utrzymywać związki z Polską, działać na rzecz promocji jej wizerunku, współpracy kulturalnej i gospodarczej”. Zauważył też, że wspólnym celem polskiego państwa i Polonii powinno być „skuteczne popularyzowanie pozytywnego obrazu Polski i wiedzy na temat naszego kraju”. – Doceniamy zasługi Polaków za granicą, którzy przez dziesięciolecia dbali o łączność z ojczyzną, podtrzymywali ducha polskości – mówił, jednocześnie podkreślając, że w obecnych realiach, innych niż te 30 czy 50 lat temu, działalność Polonii mogłaby się skupiać na wzmacnianiu nie tylko polskiej kultury, ale też gospodarki.
Minister już na wstępie poinformował, że państwo polskie na politykę polonijną corocznie przeznacza blisko 600 milionów złotych. – Niestety te olbrzymie środki rozproszone są pomiędzy różne resorty i polityki sektorowe państwa – stwierdził, zwracając uwagę na brak transparentności w wydatkowaniu tych funduszy oraz niejednolite i skomplikowane formalności z tym związane. – Należy ujednolicić politykę polonijną i procedury, a informacje o środkach polonijnych muszą być łatwo dostępne dla wszystkich potencjalnych beneficjentów. Dlatego zostanie stworzona jedna, przejrzysta baza danych – zapowiedział. Zwrócił też uwagę, że ze względu na przepisy organizacje polonijne obecnie zmuszone są składać wnioski o dofinansowanie za pośrednictwem fundacji bądź stowarzyszeń zarejestrowanych w Polsce, z czym w przeszłości wiązały się niejasności lub nieprawidłowości. – Zdarza się, że przedkładane operatorom krajowym wnioski nie są następnie prezentowane w procedurach konkursowych, a inicjatorzy nic o tym nie wiedzą – powiedział. – Ponadto w obecnym systemie część środków, które mogłyby zostać przeznaczone bezpośrednio na działalność polonijną, jest pochłaniana przez obsługę administracyjną 6 podmiotów pośredniczących w dotacjach – dodał, sugerując potrzebę utworzenia jednej rządowej agencji, która koordynowałaby cały proces przyznawania funduszy na podstawie wniosków składanych bezpośrednio przez organizacje polonijne.
Inwestycja w młodzież
Sikorski zwrócił uwagę na to, że system dotacji polonijnych jest obecnie szeroko zakrojony. – Wspieramy projekty infrastrukturalne, budowy i modernizacje domów polskich, szkół i centrów polonijnych – wymieniał, ale w podsumowaniu stwierdził, że „wiele z tych inwestycji infrastrukturalnych okazało się z różnych względów mocno chybionych”. W związku z tym zapowiedział, że rząd skupi się na wspieraniu Polonii przede wszystkim w dwóch obszarach, z których jednym będą programy skierowane do polonijnej młodzieży, drugim kształtowanie postaw obywatelskich wśród środowisk polonijnych. – We współpracy z partnerami biznesowymi umożliwimy młodym przedstawicielom Polonii odbywanie w Polsce staży zawodowych połączonych z nauką języka polskiego. (…) Chcemy też zachęcać Polonię do studiowania w Polsce, a polskie uczelnie do zwrócenia większej uwagi na ten potencjał, jakim jest drugie czy trzecie pokolenie Polaków za granicą – mówił, podkreślając, że jednym z największych wyzwań stojących przed Polską i Polonią jest to, by „nie stracić młodego pokolenia, często krytycznie patrzącego na tradycyjną aktywność polonijną”. Zapowiedział też, że ważny obszar polityki polonijnej stanowić będzie szkolnictwo polskie za granicą. – Będziemy wspierać finansowo szkoły społeczne różnego typu, etaty nauczycielskie, a także zakup pomocy naukowych – zadeklarował.
Istotnym elementem polityki migracyjnej polskiego rządu ma też być zgodnie z zapowiedzą Sikorskiego polityka powrotowa. – Z kraju o typowo emigracyjnym profilu staliśmy się magnesem przyciągającym cudzoziemców poszukujących lepszej przyszłości, ale chcemy, aby tę grupę tworzyli liczni przedstawiciele Polonii – podkreślił szef polskiej dyplomacji.
Szef polskiego MSZ podkreślił także konieczność nowelizacji ustawy o Karcie Polaka, w szczególności potrzebę doprecyzowania kryteriów uprawniających do jej otrzymania. Poruszył też kwestię pomocy Polakom na Wschodzie, zwłaszcza tych, którzy zostali tam deportowani lub przeniesieni w trudnych czasach, oraz ich potomkach, podkreślając, że rząd o nich pamięta i będzie podejmował starania, by im pomóc.
Nowa strategia
– Te zmiany stanowią ważny krok w kierunku bardziej aktywnego zaangażowania Polski w życie Polonii na całym świecie, zwłaszcza młodszych pokoleń, oraz w zacieśnianie więzi z Polakami na Wschodzie. Programy edukacyjne i wsparcie dla młodych ludzi mogą być kluczowe w procesie wzmacniania tożsamości narodowej i zachęcania do powrotu do kraju – podsumował Sikorski.
W swoim wystąpieniu minister spraw zagranicznych kilkukrotnie podkreślał, że istnieje potrzeba większej transparentności w wydatkowaniu funduszy przeznaczonych na wsparcie Polonii, aby efektywnie wspierały one inicjatywy polonijne. – Środki na działalność polonijną muszą być przyznawane w sposób transparentny i oparty na niezależnej ocenie ekspertów. Potrzebujemy partnerskiej relacji z przedstawicielami Polonii, korzystnej jednocześnie dla środowisk polonijnych i dla kraju. Polskie państwo powinno organizacje polonijne wspierać, a nie bezwarunkowo utrzymywać – stwierdził.
Szef polskiej dyplomacji zapowiedział także przyjęcie przez rząd RP strategii współpracy ze środowiskiem polonijnym, do czego zgodnie z jego deklaracją ma dojść jeszcze w tym roku.
Joanna Szybiak
