Gminne, powiatowe, wojewódzkie i oczywiście te o najwyższej randze – prezydenckie. Na przełomie sierpnia i września w wielu miejscach w całej Polsce odbywają się dożynki. Różnią się skalą, na jaką są organizowane, ale wszystkie stanowią okazję do celebracji polskich zwyczajów i kultury.
Jedną z ciekawszych tradycji, sięgającą już niemal wieku wstecz, jest organizacja dożynek przez prezydenta RP. Pierwsze takie wydarzenie odbyło się jeszcze w czasach II Rzeczypospolitej. Potem II wojna światowa przerwała tę tradycję, która też niemile widziana była w czasach komunistycznej dominacji. Jak to się więc stało, że Dożynki Prezydenckie znów się odbywają?
Dożynki u prezydenta
Pierwsze centralne dożynki państwowe pod nazwą „Dożynki u Prezydenta” odbyły się 28 sierpnia 1927 roku w Spale pod patronatem ówczesnego prezydenta II RP Ignacego Mościckiego. Organizatorami imprezy byli Centralny Związek Kółek Rolniczych oraz podległe mu organizacje młodzieży wiejskiej i Związek Teatrów Ludowych. Uroczystość była największą tego typu imprezą w okresie międzywojennym i zgromadziła około 10 tysięcy osób z różnych regionów Polski. W 1928 roku kolejne dożynki w Spale, trwające aż trzy dni, pobiły rekord i zgromadziły aż 38 tysięcy uczestników.
Spała to niewielka miejscowość położona na terenie dawnej Puszczy Pilickiej (woj. Łódzkie). Z myślą o organizacji krajowych dożynek postanowiono zbudować odpowiednią do tego infrastrukturę. Tak powstał okazały stadion z trybunami mogącymi pomieścić około 10 tysięcy widzów. Pośrodku widowni znajdowała się udekorowana drewnem loża dla prezydenta RP i jego gości. Na stadionie tym odprawiono przy polowym ołtarzu mszę świętą otwierającą spalskie dożynki. Tutaj też przebiegał ceremoniał składania wieńców dożynkowych.
Powrót tradycji
Dożynki u Prezydenta były kontynuowane z powodzeniem aż do wybuchu wojny w 1939 roku. W okresie wojennym i pod okupacją sowiecką zaprzestano organizacji tego wydarzenia. W 2000 roku tradycję reaktywował prezydent Aleksander Kwaśniewski. Uroczystości otrzymały nową nazwę – Dożynki Prezydenckie. Po zakończeniu kadencji Aleksandra Kwaśniewskiego, w latach 2006–2008 dożynki w Spale miały charakter regionalny. W 2009 roku Lech Kaczyński powrócił do tradycji prezydenckich dożynek, w których wzięło udział 13 województw. W 2010 roku odbyły się pierwsze dożynki pod patronatem Bronisława Komorowskiego. Do wybuchu pandemii dożynki tradycyjnie odbywały się w Spale. W 2020 roku, ze względu na pandemię COVID-19, Andrzej Duda przeniósł dożynki do Pałacu Prezydenckiego w Warszawie, gdzie są organizowane do dziś.
Tegoroczne uroczystości
Dożynki Prezydenckie 2024 odbędą się w dniach 14-15 września w Pałacu Prezydenckim w Warszawie. Główna część uroczystości rozpocznie się mszą świętą, po której nastąpi najbarwniejsza część dożynek – przemarsz korowodu oraz ceremoniał dożynkowy z wręczeniem prezydentowi chleba oraz otańczeniem pary prezydenckiej przez Zespół Pieśni i Tańca „Mazowsze”, który od 2017 roku uświetnia to wydarzenie.
W przeddzień głównych uroczystości, 14 września, odbędzie się Konkurs na najładniejszy wieniec dożynkowy, organizowany przez Pierwszą Damę. W konkursie wezmą udział grupy reprezentujące poszczególne województwa. Celem konkursu jest kultywowanie oraz popularyzowanie najbardziej wartościowych tradycji regionalnych oraz najciekawszych dziedzin plastyki obrzędowej, a także promocja dorobku kulturowego polskiej wsi i rozbudzanie zainteresowania twórczością ludową. Zwycięski wieniec otrzyma nagrodę Prezydenta RP.
AD, JLS
Największe Dożynki u Prezydenta w okresie przedwojennym zorganizowano w 1928 roku. Przybyło na nie około 38 tysięcy ludzi z całej Polski. Uroczystości trwały trzy dni. Pierwszego dnia miał miejsce przyjazd i zakwaterowanie uczestników. W ciągu dnia na stadionie odbywały się liczne próby występów i przemówień, a wieczorem zabawy ludowe, tańce i występy orkiestry. Drugiego dnia miało miejsce oficjalne otwarcie dożynek. W godzinach porannych odbyła się msza święta, w której wziął udział prezydent Mościcki. Po mszy, około godziny dziewiątej, ustawił się korowód dożynkowy. Po obu stronach stanęły szpalery utworzone przez członków straży pożarnych. Prezydent stanął z gośćmi na stopniach pałacu i witał zbliżający się pochód. Korowód otwierała orkiestra tomaszowskiej straży ogniowej. Za nią konno jechali chłopi w tradycyjnych strojach Kujaw, Śląska, Mazowsza, Łowicza, Krakowa i Podhala, prezentujący maszyny rolnicze: pług samochodowy, brony sprężynowe, brony polowe dwukonne i siewnik. W dalszej części korowodu, na wozie ze zbożem jechały kobiety i mężczyźni z kosami, sierpami, grabiami i widłami. Pochód zamykała orkiestra wiejska i ogólnopolski wieniec dożynkowy, eskortowany przez czterech chłopów z cepami. Za barwnym korowodem szli przedstawiciele komitetów organizacyjnych, a wśród nich Towarzystwa Rolnicze, Związek Kółek Rolniczych, Teatrów Ludowych, Osadników, Młodzieży Ludowej oraz delegacje włościańskie z okolic Spały. W godzinach popołudniowych odbył się uroczysty obiad, na który prezydent zaprosił wszystkie delegacje. W tym samym czasie na stadionie trwały popisy sportowe, a w lesie wojskowe kuchnie polowe wydawały bigos i piwo. Po obiedzie delegacje składały prezydentowi wieńce dożynkowe. W sumie goście podarowali głowie państwa 155 ręcznie wyplatanych wieńców. Po ceremonii prezydent wygłosił przemówienie do wszystkich uczestników dożynek. Wieczorem odbyły się tańce i pokaz sztucznych ogni. Trzeciego dnia trwały zabawy ludowe oraz pokaz wesela kurpiowskiego. Dożynki zakończył uroczysty odjazd delegacji i gości.
