Bezpośrednie sąsiedztwo z Bożym Narodzeniem to zaszczytne miejsce w kalendarzu. Takie przypadło świętu, które przypomina o pierwszym chrześcijańskim męczenniku. Był nim Szczepan. Według Dziejów Apostolskich, pozostawał on „pełen łaski i mocy Ducha Świętego”, a Ewangelię głosił z mądrością, której nikt nie mógł się przeciwstawić.
W ikonografii przedstawia się Szczepana jako młodzieńca ubranego w dalmatykę (szatę liturgiczną diakona) lub w białą tunikę, zaś jako jego atrybuty występują księga, gałązka palmowa i kamienie – nie bez powodu.
Życie diakona
Nie wiadomo, kiedy dokładnie i gdzie św. Szczepan przyszedł na świat, bo jego dzieje w dostępnych źródłach są relacjonowane od czasu wybrania go na funkcję diakona Kościoła. Z inicjatywy św. Piotra apostołowie powołali siedmiu diakonów, by miał kto usługiwać ubogim. W gronie wybranych znalazł się Szczepan. Musiał wybitnie wyróżniać się wśród diakonów, skoro tyle miejsca poświęcał mu św. Łukasz: „Szczepan pełen łaski i mocy działał cuda i znaki wielkie wśród ludu”. Nie poprzestawał na posłudze biednym.
Odwaga prawdy
Szczepan głosił, iż powołaniem narodu wybranego było przygotowanie świata na przyjście Zbawiciela. Żydzi tymczasem nie tylko sprzeniewierzyli się temu wielkiemu posłannictwu, ale nawet śmiertelnie ukrzyżowali Chrystusa. Żydzi za głoszenie chrześcijaństwa uwięzili Szczepana i oskarżyli o bluźnierstwo. Ten w swej mowie obrończej miał stwierdzić, iż naród Izraela ma skłonność lekceważenia woli Boga. W uniesieniu mówił też, że widzi jak otwierają się niebiosa, w których Jezus zasiada po prawicy Boga. Rozwścieczyło to sędziów, wyprowadzono go za mury miasta i ukamienowano. Podczas męczeństwa Szczepan modlił się, by grzechy jego prześladowców zostały im wybaczone. Zginął w 36 roku. Został oskarżony przez Sanhedryn, sąd Judei, że występuje przeciwko prawu i świątyni.
Niezawiniona męka
Historycy do dziś dziwią się, jak mogło dojść do takiego samosądu na Szczepanie, bowiem Żydzi ukamienowali go bez stosownego uprawomocnienia kary. Sędzia, który był wówczas wymagany do tego, został odwołany, a nowy jeszcze na miejsce nie przybył. Żydzi obeszli literę prawa, by móc dokonać zabójstwa. Grób św. Szczepana odkryto w 415 r. Na miejscu odnalezienia szczątków postawiono bazylikę i drugą w miejscu, gdzie święty miał być ukamienowany.
Ludowa tradycja
Z dniem św. Szczepana łączono na polskich terenach wiele zwyczajów. W czasie mszy świętej w dniu św. Szczepana rzucano w kościele zboże na pamiątkę kamienowania. Wieczór 26 grudnia nazywano „szczodrym”, gdyż służba dworska składała panom życzenia i otrzymywała poczęstunek a nawet prezenty. Po przyjęciu smarowano miodem pułap i rzucano ziarno. Gdy to przylegało, oznaczać miało zapowiedź dobrych zbiorów. Św. Szczepan jest patronem diakonów, woźniców, murarzy, krawców, kamieniarzy, tkaczy i kucharzy. Lud wiązał też z nim przepowiednie pogody, np.: „Gdy na Szczepana błoto po kolanie, na Zmartwychwstanie wytaczaj sanie” lub „Św. Szczepan zapowiada, jaka pogoda w styczniu wypada”.
Zasięg święta
Dzień Świętego Szczepana w Kościele rzymskokatolickim przypada 26 grudnia, a 27 grudnia w Kościołach wschodnich. Kościół prawosławny obchodzi to święto obecnie 9 stycznia, według kalendarza gregoriańskiego. W USA nie ma tego zwyczaju, ale w wielu krajach tak. Jest to oficjalne święto państwowe w Austrii, Balearach, Bośni i Hercegowinie, Katalonii, Chorwacji, Czechach, Danii, Estonii, Finlandii, Niemczech, Irlandii, we Włoszech, Luksemburgu, Macedonii Północnej, Czarnogórze, Norwegii, Filipinach, w Polsce, Rumunii, Serbii, Słowacji, Słowenii, Szwecji, Ukrainie, Szwajcarii. Alzacji i Mozeli (Francja).
Halina Kossak
