Prezydent Andrzej Duda skierował do Sejmu projekt ustawy nowelizującej Kodeks cywilny. Chodzi o zmiany, zgodnie z którymi najbliższej rodzinie osoby, która np. wskutek wypadku doznała trwałego uszkodzenia ciała, przysługiwać będzie zadośćuczynienie za naruszenie więzi rodzinnej.
O skierowaniu projektu do Sejmu poinformowała w czwartek Kancelaria Prezydenta. Jego druk jest już dostępny na stronie Izby.
Projekt ustawy przewiduje dodanie w Kodeksie cywilnym art. 446[2]. Stanowi on, że „w razie ciężkiego i trwałego uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia, skutkującego niemożnością nawiązania lub kontynuowania więzi rodzinnej, sąd może przyznać najbliższym członkom rodziny poszkodowanego odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę”.
Prezydent chce, by przepis ten stosowany był z mocą wsteczną, tj. także w stosunku do roszczeń ze zdarzeń powstałych przed dniem wejścia w życie ustawy, ale nieprzedawnionych w dniu wejścia jej w życie.
Kancelaria Prezydenta podkreśla, że potrzeba nowelizacji Kodeksu cywilnego w tym zakresie wynika z rozbieżności w orzecznictwie sądowym. Dominującą linią orzeczniczą jest zasądzanie przez sądy zadośćuczynienia najbliższym członkom rodziny poszkodowanego za krzywdę w postaci zerwanej więzi rodzinnej, jednak zdarzają się przypadki odmowy prawa do tego rodzaju zadośćuczynienia.
Jak podkreślono w komunikacie prasowym, więzi rodzinne stanowią „fundament prawidłowego funkcjonowania rodziny i podlegają ochronie prawnej”. „Ich utrata w następstwie czynu niedozwolonego, np. w wyniku wypadku drogowego powinna podlegać naprawieniu przez zapłatę odpowiedniej sumy tytułem zadośćuczynienia. Rozbieżne orzecznictwo nie może pozbawiać najbliższych członków rodziny poszkodowanego prawa do uzyskania zadośćuczynienia za zerwanie w dramatycznych okolicznościach więzi rodzinnej” – wskazano.
Jak zaznaczono, zadośćuczynienie będzie przysługiwało wyłącznie najbliższym członkom rodziny poszkodowanego i będzie dotyczyć przypadków uszczerbków „najcięższych oraz nieodwracalnych, a więc takich, które rzeczywiście skutkują zerwaniem więzi rodzinnej” i wiążą się z „dotkliwą, niekończącą się krzywdą najbliższych członków rodziny poszkodowanego”.
„Ocena wszystkich przesłanek zadośćuczynienia będzie dokonywana na podstawie konkretnych okoliczności sprawy, których obowiązek wykazania będzie spoczywał na dochodzącym zadośćuczynienia” – podkreśliła Kancelaria Prezydenta.
Przepis, na podstawie którego do polskiego prawa wprowadzono instytucję zadośćuczynienia dla najbliższych członków rodziny poszkodowanego w razie jego śmierci w następstwie czynu niedozwolonego, wprowadzono w nowelizacji Kodeksu cywilnego z 2008 r. Zdaniem projektodawcy krzywda, której doznaje rodzina, w przypadku gdy jej najbliższy członek dozna poważnego uszczerbku na zdrowiu, jest porównywalna.
„W obu przypadkach najbliżsi członkowie rodziny cierpią tak samo mocno, a w razie ciężkiego i trwałego uszczerbku cierpienie najbliższych członków rodziny może być dodatkowo długotrwałe” – czytamy w uzasadnieniu projektu.
Pytaniem o to, czy zadośćuczynienie za naruszenie więzi rodzinnej może przysługiwać bliskim osoby trwale niepełnosprawnej na skutek czynu niedozwolonego, 25 maja zająć się miały dwie Izby SN – Cywilna oraz Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych. Zagadnienie do rozstrzygnięcia skierowała w październiku ub.r. I prezes SN Małgorzata Manowska, wskazując właśnie na rozbieżność w wykładni przepisów Kodeksu cywilnego, która pojawiła się w orzeczeniach SN.
Najpierw, w marcu 2018 r., w uchwale Izby Cywilnej – w sprawie, która dotyczyła rodziców dziecka poszkodowanego w wyniku błędu lekarskiego – orzeczono, że sąd może przyznać zadośćuczynienie za naruszenie więzi rodzinnej bliskim nie tylko osoby zmarłej, ale też bliskim osoby trwale niepełnosprawnej. „Uznanie więzi bliskości za dobro osobiste pozostaje też w zgodzie z pojmowaniem dóbr osobistych jako indywidualnych wartości świata uczuć” – uzasadniał wtedy SN.
Następnie jednak – w październiku 2019 r., w uchwale Izby Kontroli Nadzwyczajnej – orzeczono, że osobie bliskiej poszkodowanego, który na skutek czynu niedozwolonego doznał ciężkiego i trwałego rozstroju zdrowia, nie przysługuje zadośćuczynienie pieniężne. Jak podkreślał wtedy SN, poszkodowany w wyniku np. błędów medycznych może domagać się pełnego naprawienia szkody dla siebie, jednak innym osobom nie należy się zadośćuczynienie. SN zaznaczał, że „więzi rodzinne nie są dobrami osobistymi”, dlatego „nie podlegają ochronie środkami służącymi ochronie dóbr osobistych”. (PAP)
Sonia Otfinowska
sno/ robs/
