26 kwietnia 1986 roku, w oddalonej o 100 km od Kijowa czarnobylskiej elektrowni doszło do awarii, a w jej następstwie do wybuchu czwartego reaktora siłowni. Skażeniem zostały dotknięte przede wszystkim tereny Ukrainy, Białorusi i Rosji, a także Skandynawii, Europy Środkowej (w tym Polski), a chwilowym cała kula ziemska. Najbardziej ucierpiały obszary w bezpośredniej bliskości elektrowni, w tym miasta Czarnobyl i Prypeć, a także obszary położone co prawda daleko od miejsca katastrofy, w których jednak tego dnia spadł deszcz.
Przyczyną eksplozji reaktora były wady konstrukcyjne; mimo to konsekwencje poniósł skazany na 10 lat pozbawienia wolności, Anatolij Diatłow, który nadzorował pracę reaktora. Możliwe, że w wyniku niedopełnienia procedur mogło dojść do naruszenia zasad bezpieczeństwa, a w efekcie przegrzania reaktora, stopienia jego rdzenia i eksplozji wodoru. W czasie samej awarii i usuwania jej skutków mogło zginąć kilkadziesiąt osób, lecz w wyniku choroby popromiennej nawet kilkaset. Obecnie na Ukrainie żyje około 2 mln osób, które mają status poszkodowanych w wyniku katastrofy czarnobylskiej. Do tej pory nie wiadomo, na ile ta katastrofa wpłynęła chociażby na liczbę zachorowań na raka i inne choroby, które mogą być łączone ze skutkami promieniowania.
Skutkiem katastrofy było niewątpliwie ożywienie ruchu niepodległościowego na Ukrainie – przypomnijmy, że właśnie w czasie demonstracji ekologicznej po raz pierwszy pojawiła się flaga Ukrainy. Czarnobyl to także ogromne obciążenia finansowe dla młodego państwa ukraińskiego, które utraciło jedną z największych elektrowni, a także musiało ponieść dużą część kosztów związanych ze skutkami katastrofy i zabezpieczeniem terenu elektrowni. W 1986 r. wzniesiono nad IV blokiem tzw. sarkofag, który miał powstrzymać emisję promieniotwórczych izotopów. Niemniej okazało się, że jest on niewystarczający i w 2012 r., przy wsparciu finansowym Unii Europejskiej, ruszyła budowa nowej osłony. Katastrofa była kolejną, po wielkim głodzie, traumą, jaką przeżył naród ukraiński. W dyskusjach na Ukrainie wciąż jest podnoszony argument, iż winny tej katastrofy był Związek Sowiecki, którego rosyjska część poniosła najmniejsze konsekwencje. Katastrofa odcisnęła się także potężnym piętnem na mieszkańcach południowo-wschodniej Białorusi, gdzie również wyznaczono „zonę” popromienną. Wybuch spowodował ogromne zmiany w ekosystemie Polesia, doprowadził do przymusowych przesiedleń kilkuset tysięcy osób, a także wpłynął na rozwój chorób psychicznych wywołanych „radiofobią”.
