Początek Wielkiego Tygodnia wyznaczany jest przez szczególne święto. Ustanowione zostało na pamiątkę przybycia Chrystusa do Jerozolimy. Daje ono początek wzmożonym przygotowaniom duchowym, które kończy Triduum Paschalne. Szczególny dzień, o którym mowa, to Niedziela Palmowa. Związany jest z nią szereg tradycji i obrzędów wpisujący się w jej symbolikę. Jednym z najbardziej znanych zwyczajów jest przygotowywanie palm wielkanocnych. Skąd się wziął? Jaka jest jego historia? Oto wszystko, co trzeba wiedzieć o święcie rozpoczynającym Wielki Tydzień.
Historia święta
Pierwsze znane zapisy wspominające tradycje Niedzieli Palmowej pochodzą już z lat 80. IV wieku. Wzmianki te pojawiły się w przekazach pątniczki Egerii. Kolebką obchodów święta była oczywiście Jerozolima. To stąd tradycja Niedzieli Palmowej rozprzestrzeniła się na pozostałe kraje wschodniej kultury chrześcijańskiej. Z czasem, jeszcze w okresie średniowiecza, dotarła także do Polski. Zgodnie z obowiązującym zwyczajem katolicy – na pamiątkę wiernych witających palmowymi liśćmi Jezusa w Świętym Mieście – przynoszą w tym szczególnym dniu palmy do kościoła, gdzie zostają poświęcone przez kapłana. Warto dodać, że symbolizują one odradzające się życie, co ściśle związane jest z wydźwiękiem świąt Wielkanocnych. Tradycja ta sięga VII wieku i pojawiła się na ziemiach obecnie należących do Francji. Do tego czasu Niedziela Palmowa wiązała się jedynie z wywodzącymi się z Jerozolimy procesjami.
Tradycja przygotowywania palm
Polska tradycja związana z Niedzielą Palmową stoi przygotowaniem własnoręcznie zrobionych palm. Zwyczaj ten, choć nie cieszący się wszędzie jednakową popularnością, jest żywy w wielu miejscach na terenie całego kraju. Wiążą się z nim konkursy, w których wybiera się najbardziej efektowne palmy wielkanocne. Tradycja ich własnoręcznego wyrabiania szczególnie bogata jest na Kurpiach w parafii Lipniki, Nysie oraz w małopolskich Limanowej i Lipnicy Murowanej. To właśnie tu corocznie organizowane są najbardziej znane konkursy na najdłuższą i najpiękniejszą palmę wielkanocną.
Różny rejon, różne palmy
Warto podkreślić, że choć zwyczaj przygotowywania palm wielkanocnych jest znany na terenie całej Polski, metody wykonywania i wygląd samych palm różnią się między sobą w zależności od rejonu. Wśród najpopularniejszych technik i wzorów można wyróżnić trzy najbardziej rozpoznawane. Mowa o palmach góralskich, kurpiowskich i wileńskich.
Tradycyjne palmy góralskie wykonuje się z pęku gałązek wierzbowych, wiklinowych lub leszczynowych. Zwieńczeniem palmy tego typu jest czubek zrobiony z bazi i jedliny, ozdabiany kolorowymi kwiatami z bibuły i wstążkami. Dla porównania podstawą palmy kurpiowskiej jest pień ściętej jodły lub świerka. Oplata się go na całej długości widłakiem, gałązkami wrzosu i borówek, a na koniec przyozdabia sztucznymi kwiatami i wstążkami. Czubek palmy kurpiowskiej pozostaje zielony. Z kolei palemki wileńskie są najbardziej rozpowszechnionym i rozpoznawanym typem palm wielkanocnych w Polsce. Wykonuje się je na bazie kłosów ozdobionych zaplecionymi suszonymi kwiatami z mchem i trawami.
Konkursy na najpiękniejsze palmy
Co roku w różnych rejonach Polski w Niedzielę Palmową odbywają się konkursy, w których wyłaniane są najpiękniejsze i największe palmy wielkanocne. Najbardziej znany organizowany jest w Lipnicy Murowanej w województwie małopolskim. Jego tradycja sięga 1958 roku, a w tym roku zalicza on pocovidowy powrót w swojej tradycyjnej formie, choć bez udziału publiczności i towarzyszących mu wydarzeń. Warto przypomnieć, że w zeszłym roku konkurs został odwołany z powodu pandemii – jedynie niewielka jego część mogła zostać zrealizowana przez internet. W tym roku, pomimo nadal obowiązujących obostrzeń, organizatorzy podjęli decyzję o powrocie do bardziej tradycyjnej formy konkursu.
– Istota samego konkursu nie ulega zmianie. Powołana komisja artystyczna oceni palmy w pięciu kategoriach. Najlepsi wykonawcy zostaną nagrodzeni, a lipnickie dziedzictwo kulturowe prezentować będziemy poprzez media społecznościowe, strony internetowe, a także relacje prasowe, radiowe i telewizyjne – poinformowali organizatorzy wydarzenia.
62. Konkurs Lipnickich Palm odbędzie się 28 marca 2021 r. na rynku. Nie będą towarzyszyły mu tradycyjne występy artystyczne ani jarmark ze stoiskami m.in. z rękodzielnictwem.
Anna Miler
