Gdy przychodziło święto Trzech Króli, uczestniczono we mszy świętej z tradycyjnym poświęceniem kadzidła i kredy, a po powrocie do domu pisano na drzwiach symboliczne „K+M+B”. Teraz dodatkowo powszechny stal się zwyczaj zwany orszakiem Trzech Króli.
O ile grupy kolędników, przebierańców czy innych zwolenników staropolskich zwyczajów mocno wpisały się w obyczajowość, tak królewskie orszaki są stosunkowo świeżym zjawiskiem, bo w większości miast zaczęły one swoje przemarsze przed kilkunastoma laty.
Orszak Trzech Króli to przedstawienie jasełek wystawiane w przestrzeni publicznej. Ten zwyczaj został zapożyczony z Hiszpanii. Tam od dawna marsze odbywają się w przeddzień Objawienia Pańskiego. Polskie uliczne parady są organizowane za sprawą Fundacji „Orszak Trzech Króli”. Ta stara się wspierać organizatorów, dostarczać im niezbędnej wiedzy oraz pomocy. Wytycza również główne kierunki, dba o przestrzeganie chrześcijańskiego charakteru wydarzenia oraz czuwa, aby inicjatywa nie była wykorzystywana w innych celach, np. komercyjnych czy politycznych. Patronat nad Orszakiem Trzech Króli obejmują miejscowi przedstawiciele władz samorządowych oraz hierarcha kościelny. Każdy orszak ma więc lokalny koloryt.
Po raz pierwszy Polsce orszak przeszedł ulicami Warszawy w 2009 roku. Od tego czasu bardzo szybko zyskał popularność. 6 stycznia 2023 roku znów wyruszą królowie Azji, Europy i Afryki. Najliczniejsze i przygotowywane z wielkim rozmachem są przemarsze w Warszawie, Krakowie, Wrocławiu, Łodzi, Gdańsku, Rzeszowie, Lublinie.
Mimo że scenariusz przedsięwzięcia jest wszędzie bardzo podobny, bo „napisany” już 2000 lat temu, to w poszczególnych miejscach nie brakuje lokalnych akcentów. Trzon scenariusza jest wszędzie podobny, ponieważ oparty na ewangelicznym przekazie. Mędrcy ze Wschodu wyruszają za betlejemską gwiazdą, by odkryć w ubogiej, niepozornej szopie najprawdziwszego Boga. Trzej Królowie oddają pokłon, objawiając go tym samym całemu światu. Ważnym elementem każdego orszaku jest wspólne, głośne, radosne kolędowanie setek lub tysięcy ludzi, którzy idą za Trzema Królami ubranymi w piękne, barwne stroje oraz ich rycerzami, wojownikami i dwórkami. Każdy może się przyłączyć do orszaku Trzech Króli, stając się nie tylko biernym widzem, ale aktywnym uczestnikiem wydarzenia. Przejście takiej parady jest ogromną atrakcją dla mieszkańców.
Celem przedsięwzięcia jest pogłębianie przeżyć religijnych, integrowanie ludzi. Przywracając te staropolskie zwyczaje fundacja zwraca szczególną uwagę na to, że ich przeżywanie miało od zawsze aspekt nie tylko religijny, ale również więziotwórczy – społeczny: prorodzinny, wspólnotowy, integrujący, łączący ludzi (wszystkie pokolenia). Orszak to także towarzyszące wydarzenia edukacyjno-kulturalne. Coroczne przykłady pokazują, że wyobraźnia, inwencja i zaangażowanie ludzi (zwłaszcza młodych) nie ma granic. Wystarczy tylko dać im możliwość twórczego działania. Zaproszeni są wszyscy, bez względu na wyznanie i przekonania. Fenomen orszaku nie tyle kryje się w tym, że z roku na rok przybywa miejsc, gdzie jest organizowany, tylko w tym, że uruchamia dobre działania rodziców, dzieci, szkół, ośrodków kultury czy parafii.
Nierzadko przy okazji orszaku przygotowywane są koncerty kolęd, występy regionalnych kapel, jarmarki, różnorodne pokazy, konkursy na najpiękniejszą szopkę, na betlejemską gwiazdę, najciekawsze, „tematyczne” przebranie.
Telewizja stara się przeprowadzać na żywo transmisję Orszaku Trzech Króli, można też zobaczyć pochód on-line poprzez streaming umieszczony na stronie Fundacji, a także na innych portalach.
Gdy przemarsze są zgłaszane do Fundacji „Orszak Trzech Króli”, ta wspomaga wydarzenia, zapewnia m.in. uczestnikom papierowe korony, czasem również śpiewniki. Wspomaga lokalnych inicjatorów w sprawach organizacyjnych. Orszaki Trzech Króli obecnie odbywają się w setkach polskich miast oraz za granicą, m.in. w Anglii, Austrii, Francji, a także w Afryce, Zambii, Sierra Leone, Kongo, Kamerunie, Rwandzie. Orszakowi towarzyszą liczne działania Fundacji: gry miejskie, konkursy i zbiórka pieniężna, swego czasu była ona na szkołę zawodową dla chłopców z afrykańskich slumsów w Nairobi.
Halina Kossak
