Każde pokazanie elementów naszego dziejowego i pokoleniowego dorobku ma ogromne znaczenie – powiedział w piątek w Pałacu Prezydenckim prezydent RP Andrzej Duda podczas ceremonii wręczania rozporządzeń uznających obiekty zabytkowe za Pomniki Historii.
Uroczystość wpisania dziewięciu nowych obiektów na listę Pomników Historii odbyła się w piątek w Pałacu Prezydenckim. Z wpisanymi w piątek obiektami, na liście znajdują się 123 Pomniki Historii.
Nowe obiekty wpisane na listę to Klasztor św. Onufrego w Jabłecznej, Zespół architektoniczny i urbanistyczny dzielnicy Nowa Huta w Krakowie, Kościół parafialny pod wezwaniem św. Jakuba Apostoła w Małujowicach, Zespół kolegiaty pod wezwaniem św. Marcina Biskupa w Opatowie, Zespół klasztorny Bernardynów w Radomiu, Sanktuarium Matki Pokoju w Stoczku Klasztornym, Klasztor Męski Zwiastowania Najświętszej Marii Panny w Supraślu, Zespół archikolegiaty pod wezwaniem Najświętszej Marii Panny i św. Aleksego w Tumie, Gmach dawnego Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego w Warszawie.
„Ta uroczystość jest dla mnie bardzo ważna, bo, w mojej służbie prezydenckiej pamięć historyczna, jej związek z naszą teraźniejszością, nasze korzenie mają niezwykle istotne znaczenie. Mają one, co oczywiste, niezwykle istotne znaczenie także dla budowania postaw, a tym samym także i dla przyszłości naszego kraju” – powiedział prezydent. „Krótko mówiąc, dla rozwoju następnych pokoleń, dla budowania postaw obywatelskich i patriotycznych, które dla mnie są niezwykle istotne” – podkreślił Andrzej Duda.
Zwrócił uwagę, że „jak na ponad tysiąc lat tej historii mamy relatywnie niewiele zabytków”. „Wiele wojen, które przetoczyły się przez nasze ziemie w sposób straszliwy zniszczyło tę substancję naszego pokoleniowego dorobku, który powstawał tutaj, na tych ziemiach przez cały okres istnienia Rzeczypospolitej Polskiej w szerokim tego słowa znaczeniu” – wyjaśnił.
„Pielęgnowanie tych pereł, które są i które bardzo często są ukryte, wręcz zapomniane, ma ogromne znaczenie dla zrozumienia tej niezwykłej wartości, a zarazem wielkiej siły i tradycji, jaką mamy, z której nie tylko mamy prawo, ale wręcz obowiązek być dumni, i na której mamy obowiązek nadal budować” – podkreślił prezydent.
Zaznaczył, że „każde pokazanie tych właśnie elementów naszego dziejowego i pokoleniowego dorobku ma ogromne znaczenie”. „Wielkości naszej kultury, naszej przynależności do kultury chrześcijańskiej, do szeroko pojętej społeczności chrześcijańskiej, społeczności – jak to mówimy – Zachodu” – powiedział. „My zawsze byliśmy w sensie mentalnym, kulturowym częścią Zachodu. Byliśmy i jesteśmy – i te wszystkie świadectwa naszej kultury są tym elementem” – wyjaśnił. Dodał, że ukazują one właśnie, że nasz kraj leży w miejscu spotkania się różnych cywilizacji, różnych kultur; że miał on swoje bogactwo uznania i szacunku dla tych wielu przeplatających się prądów i elementów” – wyjaśnił Andrzej Duda. Dodał, że „świadectwa tego wszystkiego na naszych ziemiach cały czas się znajdują”.
Prezydent podziękował „wszystkim gospodarzom tych miejsc, wszystkim tym, którzy dbają o te miejsca. Wszystkim tym, którzy pilnują, aby to dziedzictwo – czy to dziedzictwo kulturowe czy dziedzictwo duchowe, czy wreszcie najbardziej przyziemne to dziedzictwo majątkowe – by ta substancja trwała w najlepszym stanie, przynosiła pożytek ludziom. Były właśnie tym świadectwem naszego dorobku kulturowego, dorobku wiary, dorobku historii – tego wszystkiego, co dla nas bardzo ważne” – mówił. Podziękował też wicepremierowi Piotrowi Glińskiemu i jego współpracownikom „za trwające przez całe lata (…), realizowanie tego dzieła wydobywania tych obiektów, przedstawiania tych obiektów do tego, aby można było ten status Pomnika Historii tym obiektom przyznać” – powiedział prezydent.
Prezydent Andrzej Duda ocenił, że „obiektów na liście jest naprawdę dużo”. Wyjaśnił, że będzie ich na tej liście już 123, razem z tymi dziewięcioma obiektami, które dziś uzyskały status Pomników Historii. „Ponad połowa z nich to obiekty, które zostały wpisane na listę Pomników Historii w okresie ostatnich ponad siedmiu lat” – zaznaczył.
„Jest to dla mnie powód do wielkiej satysfakcji i wielkiej radości, że taka właśnie polityka, jako element polityki historycznej i polityki swoistej dumy narodowej i państwowej jest realizowana” – powiedział. „Mam nadzieję, że będzie kontynuowana także i w przyszłości” – podkreślił Andrzej Duda.
Podczas uroczystości wicepremier Piotr Gliński podkreślił, że Pomniki Historii to „najwyższa forma ochrony zabytków w Polsce, ochrony polskiej tożsamości”. „Warto chyba powiedzieć (…) o tym, że proces powstawania Pomnika Historii w sensie administracyjnym czy politycznym, proces zmierzający do nadania tego tytułu przede wszystkim wyraża rzecz bardzo ważną dla każdej wspólnoty narodowej, a mianowicie realizację dobra publicznego przez polskie państwo. Bo ten proces doskonale obrazuje funkcjonowanie państwa właśnie dla dobra publicznego. Zaczyna się od tego, że ktoś dbał przez lata o jakiś element materialnego dziedzictwa, także ten element niematerialny, związany z zabytkiem tzw. nieruchomym. A później przechodzi to w pewną inicjatywę przygotowania wniosku o Pomnik Historii” – powiedział.
Szef MKiDN zwrócił uwagę, że proces nadawania tytułu Pomnika Historii „wpisuje się w politykę szczególnej dbałości o polską kulturę, tożsamość, historię – w całą politykę historyczną”. „To jest fakt jednak bez precedensu, że w ciągu siedmiu lat od roku 2016, gdy mieliśmy ok. 60 Pomników Historii w Polsce, w tej chwili doczekaliśmy się – i to bez pójścia na skróty, bez jakichś szczególnych ułatwień, czyli poprzez normalną procedurę poważną, państwową – 123 Pomników Historii. To jest naprawdę piękna wiadomość i będziemy dalej tę ofensywę prowadzili dzięki panu prezydentowi, ale także dzięki naszym ekspertom, ale przede wszystkim może dzięki inicjatywom oddolnym” – zaznaczył.
Gliński wspomniał, że również budżet kierowanego przez niego resortu zwiększył się „o ponad 100 proc. przez siedem lat”. „Zwiększyliśmy o ponad 100 proc. nakłady na zabytki. A mamy już dwa kolejne elementy: wielki program Polskiego Ładu na zabytki, który już jest realizowany. Samorządy o tym wiedzą. 3 mld w trzy lata. Czegoś takiego nie było. I trzeci etap, który przygotowujemy, o którym też już mówimy, czyli ustawa o agencji rewitalizacji. To jest rewolucja, którą przewidujemy i na którą Polska zasługuje (…). My tu mamy przedstawicieli tych miejsc, które są zadbane, ale wiemy, że jest wiele spraw, które w obszarze zabytkowym nie były zrealizowane. I one będą dzięki temu, że polskie państwo przewiduje kolejne rozwiązania w tym kierunku” – podsumował.
Jak podaje Kancelaria Prezydenta, „Pomnik Historii jest jedną z pięciu form ochrony zabytków. Prezydent RP może uznać za Pomnik Historii zabytek nieruchomy wpisany do rejestru lub park kulturowy o szczególnej wartości dla kultury, w rozporządzeniu określa się także jego granice”. Wniosek do Prezydenta RP o wpisanie obiektu na listę pomników Historii składa Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego, po uzyskaniu opinii Rady Ochrony Zabytków. Od roku 1994 do dziś Prezydent RP wpisał na listę Pomników Historii 123 obiekty. Uznanie za Pomnik Historii oznacza nadanie danemu zabytkowi lub parkowi kulturowemu szczególnej rangi ze względu na jego wartość dla kultury narodowej. Przewidziana jest też możliwość cofnięcia uznania zabytku za Pomnik Historii.
Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego może przedstawić Komitetowi Dziedzictwa Światowego wniosek o wpis Pomnika Historii na „Listę dziedzictwa światowego” w celu objęcia tego Pomnika ochroną na podstawie Konwencji w sprawie ochrony światowego dziedzictwa kulturalnego i naturalnego, przyjętej w Paryżu dnia 16 listopada 1972 r.
Olga Łozińska, Daria Porycka, Grzegorz Janikowski, Maciej Replewicz/PAP
