The Museum of Fine Arts – Muzeum Sztuk Pięknych w Bostonie otrzymało dar w postaci 48 fotografii Henryka Rossa (1910–1991), które stanowią niezwykle rzadkie spojrzenie na życie w łódzkim getcie podczas Holokaustu. Kolekcja unikatowych odbitek została podarowana muzeum przez kolekcjonera Howarda Greenberga. Autor fotografii przekazał je najpierw Lovie Szmuszkowiczowi, od którego trafiły do Leona Suttona, który wyemigrował do Nowego Jorku w 1947 roku i przywiózł je ze sobą do USA, a następnie przechowywał przez ponad 75 lat.
Wśród fotografii znajdują się zarówno oficjalne zdjęcia, które Ross wykonał jako fotograf dla Departamentu Statystyki funkcjonującego w getcie, jak i nieoficjalne ujęcia, które zrobił potajemnie, podejmując wielkie ryzyko, ale na których udokumentowane zostały ponure realia życia w łódzkim getcie. – Ta niezwykła kolekcja przypomina nam o mocy fotografii, o tym, że ten rodzaj sztuki potrafi zachować i przekazać pełny zakres emocjonalny przeżytego doświadczenia. Kolekcja tych 48 fotografii to zarówno wyjątkowy depozyt pamięci, jak i udokumentowane okropieństwa wojny – powiedział dyrektor Matthew Teitelbaum. – Te fotografie pokonały długą i trudną drogę, od potajemnego przekazania przez więźnia łódzkiego getta, przez podróż w małej kopercie przez ocean, do teraz, gdy trafiły do Museum of Fine Arts i stały się częścią amerykańskiej kolekcji fotografii – dodał.
Łódzkie getto było najdłużej istniejącym i drugim co do wielkości, po Warszawie, z co najmniej 1000 gett utworzonych przez nazistów w celu izolowania Żydów w miastach Europy wschodniej. Henryk Ross przed wojną pracował jako fotoreporter. Do getta trafił wraz ze swoją żoną Stefanią w 1940 r. i został skierowany do pracy polegającej na dokumentacji wydajności getta i tworzeniu kart identyfikacyjnych dla zarejestrowanych pracowników. Jednocześnie fotografie, które Ross zrobił w tajemnicy, uwieczniły opłakane i stale pogarszające się warunki życia w getcie, a także deportacje mieszkańców do obozów zagłady w Chełmnie i Auschwitz.
Kiedy w 1944 r. naziści zarządzili ostateczną likwidację łódzkiego getta, Ross należał do grupy około 900 mieszkańców, którzy zostali, aby oczyścić i zebrać mienie z pustych budynków, podczas gdy Sutton był jednym z deportowanych do Auschwitz. To wtedy Ross zakopał pudełko swoich negatywów w ziemi. Trzy miesiące po wyzwoleniu getta przez Armię Czerwoną w styczniu 1945 r. wykopał pudełko. Fotografie przekazane przez Rossa bezpośrednio Suttonowi, który powrócił do Łodzi po wyzwoleniu Auschwitz, a następnie przywiózł je do Nowego Jorku, zostały zrobione przed 1945 rokiem. Syn Suttona, Paul Sutton, odziedziczył fotografie po ojcu i zrozumiał ich znaczenie po obejrzeniu „Memory Unearthed: The Lodz Ghetto Photos of Henryk Ross”, wystawy, którą MFA zorganizowało w 2017 roku.
– Jestem podekscytowany i niezwykle cieszy mnie to, że zdjęcia pochodzące z kolekcji mojego ojca znajda się na stałe w zbiorach MFA – twierdzi Paul Sutton. – Po podróży do Bostonu, podczas której obejrzałem wystawę Memory Unearthed, zrozumiałem, jak ważna jest kolekcja mojego ojca. Jako potomek ocalałych z Holokaustu czuję, że nigdy nie wolno nam zapomnieć – dodał.
Fotografie Henryka Rossa, zarówno te oficjalne, jak i te, na których została uwieczniona codzienność getta, stanowią swoiste slajdy pamięci, przypominające współczesnym ludziom, dlaczego ta historia nie może się nigdy więcej powtórzyć. Stanowią również niezwykle wartościowe ubogacenie wciąż powiększających się zasobów muzeum, jeśli chodzi o fotografie z czasów II wojny światowej.
Museum of Fine Arts w Bostonie założone zostało w lutym 1870 r., a swe podwoje dla publiczności otworzyło 4 lipca 1876 r. Budynek muzeum na Copley Square mieścił w sobie w tym czasie 5600 dzieł sztuki. Przez następne kilka lat kolekcja powiększała się. W 1909 muzeum zostało przeniesione do swojej obecnej lokalizacji na Huntington Avenue. Aktualnie w zbiorach muzeum znajduje się prawie 500,000 dzieł sztuki, od starożytnych po współczesne.
Muzeum znajduje się przy 465 Huntington Avenue, Boston, MA 02115. Więcej informacji można uzyskać pod numerem 617.267.9300, na stronie mfa.org lub na profilach MFA w mediach społecznościowych.
opr. JLS
Fot. Archiwum MFA
