Marzenia, które trafiają na podatny grunt i znajdują sekundantów, uskrzydlają i stają się realne – tak pokrótce można streścić historię, którą w letnie dni prezentuje Muzeum im. Kazimierza Pułaskiego w Warce (Polska). Wystawa „Pomysł życia. Amerykańska Fundacja Kościuszkowska – dzieło Polaka” dotyczy jednego z najbardziej aktywnych polskich działaczy i założyciela jednej z najprężniejszych organizacji w Stanach Zjednoczonych – Stefana Mierzwy (vel Szczepana Mierzwy/Stephena Mizwy) oraz tego, co stworzył, a co trwa do dziś – Fundacji Kościuszkowskiej.
Spełnione marzenie
W 2022 r. mija 51 lat od śmierci Stefana Mierzwy (1892-1971), Fundacja Kościuszkowska zapisuje 97. rok działalności (organizację powołano w 1925 r.), zaś od pierwszego pomysłu na zbieranie datków na stypendia dla polskich naukowców mija 99 lat (w 1923 r. Mierzwa powołał specjalny Fundusz Stypendialny). Celem ekspozycji jest przypomnienie biografii Stefana Mierzwy, ale także dziejów samej organizacji, którą założył.
„Na początku nie było niczego; nie było budynku, nie było nawet maszyny do pisania czy biurka, nie było funduszy. Było tylko marzenie i kilka osób, które w nie wierzyło” – w takich słowach po II wojnie światowej Stefan Mierzwa, pomysłodawca i założyciel Fundacji Kościuszkowskiej, opisywał pierwsze dni dzieła, któremu oddał całe swoje życie. To dzieło trwa do dziś i ciągle się rozwija.
Cele i zadania
Zadaniem Fundacji jest zbieranie funduszy na statutową działalność oraz działania na rzecz Polski. Przez lata działalności ogromna liczba uzdolnionych Polaków otrzymała stypendia naukowe, dzięki którym mogła realizować badania w USA i Polsce. Swoje cele Fundacja Kościuszkowska podejmuje poprzez przyznawanie rozmaitych stypendiów (które w 2020 r. otrzymało 122 uczonych oraz 37 będących beneficjentami tzw. grantów specjalnych, które odnoszą się do realizacji konkretnych projektów, np. w zakresie sztuk wizualnych czy muzyki). Obejmują one też tzw. Rok za granicą w Polsce, realizowany we współpracy z Jagiellonian University Center for Polish Language and Culture in the World – to program, dzięki któremu co roku kilku studentów może nie tylko podnieść swoją znajomość polskiego, ale równocześnie studiować na Uniwersytecie Jagiellońskim swoje kierunki i doskonalić warsztat pod opieką wybitnych polskich specjalistów. Poza aktywnościami ułatwiającymi naukowcom wymianę międzynarodową Fundacja popularyzuje polską kulturę i sztukę w Stanach Zjednoczonych. Wspiera też finansowo zaprzyjaźnione instytucje, np. Polish Institute of Arts and Sciences of America (PIASA) czy wydarzenia kulturalne, jak doroczną Paradę Pułaskiego w Nowym Jorku. Dużą popularnością cieszy się od lat program „Teaching English in Poland”, realizowany we współpracy z wieloma szkołami średnimi w Polsce oraz nauczycielami i wolontariuszami amerykańskimi, a adresowany do dzieci i młodzieży chętnych do zwiększania swoich kompetencji językowych. W głównej siedzibie w Nowym Jorku odbywają się wystawy, koncerty, odczyty, wykłady.
Fundacja ma także słyszalny głos w sprawach ważnych, godnym uwagi przykładem jest: „Petycja dot. Niemieckich Obozów Koncentracyjnych” (ang. „Petition on German Concentration Camps”), czyli sprzeciw wobec używania przez media błędnego terminu „polski obóz koncentracyjny” i „polski obóz śmierci” w odniesieniu do obozu zagłady w Auschwitz oraz do innych nazistowskich obozów koncentracyjnych zbudowanych przez Niemców podczas II wojny światowej na terenie Polski. Akcja miała na celu zmianę zapisów stosowanych głównie w amerykańskiej prasie, dotyczących obozów koncentracyjnych na terenie Polski, aby nie zniekształcać historii i zachować prawdę o Holokauście w odniesieniu do Polski i Niemiec. Obecnie Fundacja aktywnie wspiera Ukrainę w walce z rosyjskim agresorem. Oprócz zbierania funduszy na pomoc uchodźcom (m.in. współpraca ze Stowarzyszeniem Folkowisko) zorganizowała program „The Freedom starts with your mind”, który opiera się na przyznawaniu stypendiów obywatelom Ukrainy, których kariery i działania naukowe zostały zniszczone i zawieszone przez wojnę.
Uroczysty wernisaż
– Ekspozycja prezentowana przez Muzeum im. Kazimierza Pułaskiego w Warce opiera się na opowieści o jednym człowieku, który podejmował liczne wyzwania i odnosił sukcesy. To opowieść o człowieku, który na początku XX w. wyjechał z Polski i zdobył dobre wykształcenie w Stanach Zjednoczonych. To opowieść o człowieku, który postanowił zrealizować swój pomysł, polegający na zgromadzeniu funduszy stypendialnych dla polskich naukowców. To opowieść o człowieku, który sięgnął wyżej i powołał do życia organizację nazwaną Fundacją Kościuszkowską, która po dziś realizuje założone prawie 99 lat temu cele. To opowieść o Polsce i Polakach, ich możliwościach, działaniach, sukcesach i wartości. To opowieść o pomysłach, które warto generować i urzeczywistniać, bo nie ma tych złych, są tylko duże lub małe – wyjaśnia kuratorska ekspozycji dr Anna Rudek-Śmiechowska.
Wystawa została uroczyście otwarta 3 lipca, tuż przed Dniem Niepodległości USA. W wernisażu wzięli udział m.in.: były marszałek senatu Stanisław Karczewski, przedstawiciele lokalnych władz, Grażyna Czetwertyńska – prezes zarządu Fundacji Kościuszkowskiej Polska, Emilia Gromadowska – koordynatorka programów Fundacji, Dorota Janiszewska-Jakubiak – dyrektor Narodowego Instytutu Polskiego Dziedzictwa Kulturowego za Granicą POLONIKA, kuratorzy wystawy: dr hab. Tomasz Pudłocki – prof. UJ w Krakowie oraz dyrektor Archiwum PAN i PAU w Krakowie, dr Anna Rudek-Śmiechowska – historyczka sztuki z Instytutu POLONIKA, projektantka wystawy Kamila Schinwelska-Brzezińska i producentka Alena Trafimava (Artmontage).
Na wystawie oprócz archiwalnych zdjęć i krótkich historii można zobaczyć artefakty związane z Fundacją i jej założycielem. Ekspozycja w Muzeum im. Kazimierza Pułaskiego w Warce prezentowana będzie do 31 sierpnia 2022 r.
opr. WEM
Fot. Fundacja Kościuszkowska, Muzeum im. Kazimierza Pułaskiego w Warce
Wystawa „Pomysł życia. Amerykańska Fundacja Kościuszkowska – dzieło Polaka”
Muzeum im. Kazimierza Pułaskiego w Warce
Kuratorzy: dr Anna Rudek-Śmiechowska, dr hab. Tomasz Pudłocki, prof. UJ
Organizator: Muzeum im. Kazimierza Pułaskiego w Warce
Partnerzy: Fundacja Kościuszkowska w Nowym Jorku; Archiwum Nauki Polskiej Akademii Nauk (PAN) i Polskiej Akademii Umiejętności (PAU), Kraków; Stowarzyszenie Klub Stypendystów Fundacji Kościuszkowskiej
Projekt wystawy: Kamila Schinwelska i Marcin Gwiazdowski (Studio Elipsy)
