Po ponad 75 latach do Polski wraca tzw. zbiór Michała Sokolnickiego, mienie, archiwalia i biblioteka ostatniego Ambasadora II Rzeczypospolitej w Ankarze. To prawdopodobnie najbardziej pełny i najlepiej zachowany zespół pamiątek polskiej dyplomacji czasów dwudziestolecia i II wojny światowej. W poniedziałek z częścią kolekcji zapoznali się składający wizytę w Turcji Prezydent Andrzej Duda oraz wicepremier, minister kultury, dziedzictwa narodowego i sportu, prof. Piotr Gliński.
Umowę zakupu pamiątek i archiwaliów po ambasadorze Michale Sokolnickim podpisał w sobotę dyrektor Muzeum Historii Polski Robert Kostro. Odzyskanie zbioru poprzedziły wieloletnie rozmowy z udziałem polskiego Ministerstwa Kultury, Ambasady oraz instytucji podległych MKDNiS. Dziękując pracownikom Muzeum Historii Polski, ministerstwa KDNiS oraz dyplomatom, wicepremier Piotr Gliński, podkreślił, że dbałość o dziedzictwo historyczne jest obowiązkiem polskiego rządu. „Pozyskanie tak obszernego, w dużej mierze nietkniętego zbioru wpisuje się w działania polskiego rządu, Ministerstwa Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu, którego jednym z priorytetów jest odzyskiwanie artefaktów, pamiątek i dokumentów ważnych dla naszej historii, dla naszej wspólnoty politycznej. Dziękuję Turcji i jej władzom za pomoc, a dotychczasowemu posiadaczowi – za przechowanie fragmentu naszych dziejów” – powiedział wicepremier Gliński.
„Zbiór trafi do Muzeum Historii Polski. W skład tego unikalnego zespołu wchodzi m.in. obszerne archiwum Ambasady RP z czasów II wojny, licząca ponad 3000 książek biblioteka, w tym starodruki z XVI i XVIII wieku, a także przedmioty osobistego użytku ambasadora Sokolnickiego, jednego z najbliższych współpracowników Józefa Piłsudskiego” – podkreślił dyrektor MHP, Robert Kostro.
Michał Sokolnicki (1880-1967) był historykiem, politykiem i dyplomatą. Urodzony w rodzinie ziemiańskiej, studiował w Paryżu w elitarnej Szkole Nauk Politycznych (Sciences Po) oraz na Uniwersytecie Lwowskim (u Szymona Askenazego). Był działaczem Polskiej Partii Socjalistycznej, a przed I wojną światową przystąpił do „Strzelca”. Został prywatnym sekretarzem Józefa Piłsudskiego. W czasie I wojny światowej był m.in. sekretarzem Naczelnego Komitetu Narodowego. W 1919 roku Sokolnicki uczestniczył w delegacji na konferencję pokojową w Paryżu. Później pracował w dyplomacji, pełniąc m.in. funkcje ambasadora w Danii i w Turcji (od 1936 r.) Na tej ostatniej placówce spędził okres II wojny światowej. We wrześniu 1945 r., po uznaniu przez Turcję kierowanego przez komunistów Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej w Warszawie, Sokolnicki był zmuszony opuścić ambasadę. Pozostał na emigracji w Turcji, gdzie wykładał na Uniwersytecie w Ankarze. Po wojnie współpracował z instytucjami emigracyjnymi, m.in. z Instytutem Piłsudskiego w Nowym Jorku, Polskim Instytutem Naukowym oraz z paryską „Kulturą”.
Michał Sokolnicki był autorem książek historycznych, w tym biografii swojego przodka, generała Michała Sokolnickiego (1760-1815) bohatera z czasów napoleońskich, prac dotyczących polityki międzynarodowej oraz książek wspomnieniowych. Ogromną wartość historyczną mają jego wspomnienia, w tym „Czternaście lat” (Warszawa 1936) oraz „Dziennik ankarski” (Londyn 1965, Londyn 1974).
Dokumenty dotyczące działalności Sokolnickiego jako ambasadora, jak również jego prywatne materiały i listy, fotografie, rękopisy i maszynopisy, księgozbiór, meble, grafiki, obrazy rodzinne oraz przedmioty codziennego użytku po śmierci Sokolnickiego i jego żony Ireny zostały w latach 70. wykupione przez prywatnego kolekcjonera tureckiego Otto Hermana Woebera. Przez ponad 40 lat trwały zabiegi Ministerstwa Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu oraz Ministerstwa Spraw Zagranicznych o odzyskanie tych pamiątek. Zbiór ma ogromne znaczenie zarówno dla lepszego poznania bogatej działalności Sokolnickiego, jak i funkcjonowania dyplomacji II Rzeczypospolitej.
Dzięki zaangażowaniu Muzeum Historii Polski i Ambasady Rzeczpospolitej Polskiej w Ankarze oraz zdecydowanemu wsparciu wicepremiera Piotra Glińskiego i Ministerstwa Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu, negocjacje zostały zakończone w sobotę i pierwsza partia zbiorów trafiła już do ambasady.
W pozyskanym zbiorze znajdują się m.in.
- 15 portretów rodzinnych Sokolnickich,
- 3 zabytkowe tkaniny, w tym rzadki kobierzec datowany na 1800 r. wyprodukowany prawdopodobnie w Polsce,
- ponad 60 obiektów rzemiosła i sztuki zdobniczej związanych z ambasadorem,
- kilkanaście mebli prywatnych i wykorzystywanych w gabinecie ambasadora,
- ponad 40 grafik i rycin,
- ponad 3200 książek z XIX i XX wieku. W zbiorze znajduje się wiele pozycji rzadkich, wydawnictw polskich, anielskich, francuskich, niemieckich dotyczących polityki zagranicznej, historii i historii sztuki. Zbiór zwiera również prace dotyczące tureckiej historii i kultury oraz dedykowane Sokolnickim bibliofilskie wydania florenckiej drukarni Tyszkiewicza,
- ponad 30 starodruków,
- archiwalia zawierające liczne dokumenty, fotografie, rękopisy i listy.
