Czy może poruszyć historia o berecie, z którym nie rozstawał się po wojnie żołnierz gen. Andersa? Jaką wartość moją uśmiechy uczniów, znających odpowiedź na pytanie, kim był niedźwiedź Wojtek? Być może nie każdy edukator stawia sobie takie pytania, jednak bez wątpienia każdy zgodzi się ze stwierdzeniem, że spotkanie z drugim człowiekiem, niezależnie od miejsca i szerokości geograficznej, stanowi źródło wiedzy, inspiracji i emocji, które nie mają ceny. Refleksja ta zrodziła się podczas wizyty edukacyjnej pracownika Delegatury IPN w Kielcach z amerykańską Polonią w dniach 10-12 maja br. Nieprzypadkowo wymienione zostały wydarzenia związane z 1944 rokiem, wszak motywem przewodnim podróży obrano historię bitwy o Monte Cassino w 80. rocznicę walk. Inicjatorem i organizatorem przedsięwzięcia była Polska Szkoła Dokształcająca im. Stanisława Moniuszki w Rockaway Beach w Nowym Jorku. Dzięki zaangażowaniu Moniki Wroblewski – dyrektor szkoły – w programie wydarzenia uwzględniono prelekcje i warsztaty adresowane zarówno do uczniów, jak i dorosłych. Wszystko po to, aby przybliżyć polskiej społeczności Nowego Jorku historię jednego z najważniejszych wydarzeń z okresu II wojny światowej z udziałem polskich żołnierzy oraz zachęcić Polaków mieszkających za oceanem do angażowania się w inicjatywy polonijne, w których Instytut Pamięci Narodowej chętnie uczestniczy.
Rzekło się mawiać, że muzyka łagodzi obyczaje, lecz nie tylko – łączy także pokolenia, czego świadectwem było wspólnie śpiewanie pieśni „Czerwone Maki pod Monte Cassino” podczas każdego ze spotkań z Polonią, niezależnie od wieku jej uczestników. Najbardziej poruszający był odzew polskich seniorów z nowojorskiego ośrodka dziennego pobytu. Prelekcja historyczna szybko przerodziła się w ożywioną dyskusję, a miejsce monologu zastąpił wielogłos świadków okresu wojny. Uczestnicy chętnie opowiadali historie rodzinne sprzed lat, wspominając udział krewnych w walkach w 1944 r. Ile to „pozostało śladów dawnych dni” w pamięci również tych, których bliscy doświadczyli tragizmu wojny? Po tym spotkaniu odniosłam wrażenie, że przytoczone słowa wspomnianej pieśni wydają się być wciąż aktualne. Nie inaczej było podczas prelekcji w salce parafialnej przy kościele pw. św. Róży z Limy w Nowym Jorku, w której zgromadzili się, po niedzielnej Eucharystii, mieszkający tam Polacy. Wielu słuchaczy chętnie zadawało pytania nie tylko o treści dotyczące tematu wystąpienia, ale także innych działań realizowanych przez Instytut.
Mniej osobisty ton zastąpiony faktografią towarzyszył podczas warsztatów z uczniami w Polskiej Szkole Dokształcającej im. Stanisława Moniuszki w Rockaway Beach oraz w Polskiej Szkole im. św. Stanisława Kostki w miasteczku Wallington, NJ. Polonijna młodzież aktywnie uczestniczyła w zajęciach, chętnie dzieliła się wiedzą na temat wydarzeń z okresu II wojny światowej, w której nie mogło zabraknąć historii Wojtka, syryjskiego niedźwiedzia, który wraz z polskimi żołnierzami pod dowództwem gen. Andersa dotarł na Półwysep Apeniński. Ujmująca była nie tylko rozległa wiedza historyczna uczniów, ale także powszechna wśród nich znajomość gier edukacyjnych IPN, czy też pytanie jednego z uczniów z Wallington o interesujący go komiks historyczny IPN. Nie zabrało dyskusji z nauczycielami o pracy edukacyjnej w Polsce i za oceanem oraz indywidualnych rozmów.
W szeregu spotkań momentem zatrzymania stała się wizyta pod Pomnikiem Katyńskim w Jersey City, którego monument wznosi się na tle nowojorskiego Manhattanu.
Ciekawość poznawcza uczniów, otwartość i szczera sympatia dyrekcji i pedagogów, jakie towarzyszyły podczas warsztatów w polonijnych szkołach w Rockaway Beach i Wallington, utwierdzają w przekonaniu, że spotkania te stanowią ciekawą alternatywę w edukacji historycznej i wzbogacają każdą ze stron. Ponadto umacniają tożsamość narodową i wiedzę o kraju ojczystym, o który bardzo często pytali zarówno młodzi, jak również dojrzali słuchacze społeczności polonijnej, z którymi miałam wielką przyjemność i zaszczyt się spotkać.
Ilona Religa-Gola
Referat Edukacji Narodowej
Delegatura IPN w Kielcach
