Organizatorzy i uczestnicy Rewolucji na Granicie – pierwszego zrywu niepodległościowego w Ukrainie w 1990 r. oraz pośmiertnie niemiecki opozycjonista Matthias Domaschk zostali uhonorowani w niedzielę w Gdańsku Medalem Wdzięczności Europejskiego Centrum Solidarności.
W niedzielę w Międzynarodowym Dniu Praw Człowieka, w Gdańsku wręczono Medale Wdzięczności Europejskiego Centrum Solidarności.
Tegorocznym laureatami zostali organizatorzy i uczestnicy Rewolucji na Granicie, Rewolucji na Granicie – pierwszego zrywu niepodległościowego w Ukrainie w 1990 r.: Markijan Iwaszczyszyn (pośmiertnie), Jaryna Zajczenko, Wachtang Kipiani oraz Ołeś Donij. Uhonorowano także pośmiertnie niemieckiego opozycjonistę Matthiasa Domaschka.
W jego imieniu Medal Wdzięczności odebrała siostra Stefanie Domaschk. „Jestem głęboko wzruszona, za pośmiertne uhonorowanie mojego brat” – mówiła. Podkreśliła, że Matthias za „swoją odwagę i zaangażowanie zapłacił życiem”.
Domaschk był działaczem na rzecz praw człowieka, wschodnioniemieckim opozycjonistą współpracującym z czechosłowacką Kartą 77 i polską Solidarnością, jest symbolem współpracy w duchu obrony praw człowieka wbrew opresyjnemu systemowi bloku sowieckiego.
W sierpniu 1980 roku był świadkiem narodzin Solidarności, przez kilka dni stojąc przed stoczniową Bramą nr 2. Po powrocie z Gdańska do domu, zainspirowany przez przyjaciela Rolanda Jahna, przejechał przez Jenę z polską flagą z logo Solidarności na rowerze, co stało się jedną z najsłynniejszych demonstracji solidarności z Polakami w NRD. Wielokrotnie aresztowany, był obiektem stałego zainteresowania niemieckich służb. Szczególnie dotknął go nałożony przez Stasi pod koniec 1980 roku zakaz wjazdu do Polski. Aresztowany 12 kwietnia 1981 roku po wielogodzinnym przesłuchaniu zmarł w biurach służb. Oficjalny raport Stasi jako przyczynę śmierci podaje samobójstwo, co stanowczo poddają w wątpliwość przyjaciele i znajomi Domaschka.
Na gali obecni byli Wachtang Kipiani oraz Ołeś Donij, którzy zorganizowali w 1990 roku zryw niepodległościowy na Ukrainie. Donij podkreślił, że nagroda, którą otrzymał jest wyrazem solidarności z Ukraińskim narodem „w czasie jego największej próby, w czasie walki Ukraińskiego narodu z Rosyjskim faszyzmem”.
Kipiani dodał, że ta nagroda jest „nagrodą pokolenia, które nie jest doceniane w swoim kraju”.
Rewolucja odbyła się w dniach 2–17 października 1990 roku w Kijowie i nosi przydomek „na granicie”, bo protestujący zajęli plac Rewolucji Październikowej, wyłożony granitowymi płytami.
Masowe protesty studentów połączone ze strajkiem głodowym skierowane były przeciwko rządowi Ukraińskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej (USRR), jak się okazało ostatniemu. Wielopartyjne wybory odbyły się po czterech latach. Część organizatorów rewolucji stała się później wiodącymi postaciami w organizacji Pomarańczowej Rewolucji. Rewolucja na granicie uważana jest w Ukrainie za pierwszy pokojowy protest antykomunistyczny, który zakończył się sukcesem.
Nagrodzony Ołeś Donij, był jednym z liderów protestów. Jest ukraińskim politykiem i działaczem kulturalnym, deputowanym do Rady najwyższej Ukrainy VI i VII. Po odzyskaniu przez Ukrainę niepodległości działał na rzecz odrodzenia i rozwoju kultury ukraińskiej i obrony języka ukraińskiego. Aktywny działacz społeczny przeciwko korupcji i oligarchii, współorganizator akcji Ukraina bez Kuczmy i Za prawdę! Promotor wolnych mediów. Protagonista budowania relacji polsko-ukraińskich na zasadach przyjaźni, solidarności, wolności i demokracji.
Wachtang Kipiani był uczestnikiem Rewolucji na Granicie, założycielem i pierwszym przewodniczącym oddziału Mikołajewskiego Ukraińskiego Związku Studentów. Ukraiński dziennikarz, publicysta, pisarz, historyk pochodzenia gruzińskiego. Redaktor naczelny portalu internetowego Historyczna Prawda, założyciel Muzeum Archiwum Prasowego. Wydawca, redaktor m.in. zbioru dokumentów z archiwum byłego KGB „Sprawa Wasyla Stusa”. Aktywny działacz na rzecz budowy relacji polsko-ukraińskich oraz pokonania trudnych kwestii historycznych.
Jaryna Zajczenko jest lekarką, była aktywną uczestniczką Rewolucji na Granicie, podczas której pełniła opiekę medyczną. Działaczka społeczna, członkini Stowarzyszenia Lwa (1988–1990), uczestniczka Bractwa studenckiego.
Pośmiertnie uhonorowany został Markijan Iwaszczyszyn, który był jednym z liderów Rewolucji na Granicie. Działał w wielu organizacjach studenckich, a po rozpadzie Związku Radzieckiego, był politykiem i członkiem różnych partii politycznych i inicjatyw społecznych. Działał również na rzecz odrodzenia i rozwoju współczesnej kultury ukraińskiej. Był zaangażowany w przeciwdziałanie korupcji i oligarchii, współorganizował akcję Ukraina bez Kuczmy, Za prawdę! Współtworzył inicjatywę publiczną Pora (Czas) oraz „Lwowskiej gazety”, był orędownikiem budowania bliskich relacji polsko-ukraińskich.
Europejskie Centrum Solidarności ustanowiło Medal Wdzięczności w kwietniu 2010 r. dla uczczenia 30. rocznicy Solidarności. Przyznawany jest osobom pochodzącym z zagranicy, które pomagały Solidarności i polskiej opozycji demokratycznej w walce o wolność i prawa człowieka, ale też tym, którzy inspirowali się w swoich krajach ruchem Solidarności.
Medalami Wdzięczności ECS zostało dotąd uhonorowanych 734 osoby (w tym 71 pośmiertnie) z blisko 30 krajów na całym świecie.
Piotr Mirowicz/PAP
